Літаратурная гасцеўня “Дзяцінства, абпаленае вайной”
Мэта: фарміраванне патрыятычнай свядомасці маладога пакалення на аснове гераічных падзей гісторыі краіны сродкамі літаратурнай адукацыі.
Задачы:
стварыць умовы для разумення цяжкасці і гераізму жыцця дзяцей нашай краіны ў гады Вялікай Айчыннай вайны;
пашырыць веды навучэнцаў пра дзяцей вайны Цяхцінскага сельсавета;
спрыяць фарміраванню ў школьнікаў пачуцця прыналежнасці да гісторыі і адказнасці за будучыню краіны;
садзейнічаць фарміраванню грамадзянскай самасвядомасці, адказнасці за лёс Радзімы;
развіваць навыкі выразнага чытання і акцёрскага майстэрства, матываваць творчую актыўнасць навучэнцаў і іх калектыўную дзейнасць.
развіваць пошукава-інфармацыйныя ўменні: працаваць з гістарычнымі і публіцыстычнымі крыніцамі, даведачнай літаратурай і электроннымі рэсурсамі.
Абсталяванне: мультымедыйная ўстаноўка, прэзентацыя.
Ход мерапрыемства
I. Уступнае слова.
Настаўнік:Тэма літаратурнай гасцеўні “Дзяцінства, абпаленае вайной”. З кожным вясновым святам Перамогі ўсё далей адыходзяць ад нас ваенныя гады. Сыходзяць ветэраны Вялікай Айчыннай вайны. Сыходзіць і памяць аб той вайне. Што ведае пра вайну ваш аднагодак?
Давайце разам сфармулюем мэты нашага мерапрыемства (адказы вучняў, настаўнік падагульняе сказанае вучнямі).
Вам гэтая вайна ўжо ўяўляецца нейкай далёкай. А між тым жыве яшчэ пакаленне, якое памятае гэтую вайну і можа расказаць пра яе. “Дзеці вайны” – так называюць гэта пакаленне. У тым далёкім 1941 годзе яны былі хлапчукамі і дзяўчынкамі. Гэтак жа, як і вы, яны марылі, сябравалі, любілі. Гэтак жа, як і вы, верылі ў шчаслівую будучыню. Але ва ўсіх іх дзяцінства скончылася ў адзін страшны дзень – 22 чэрвеня 1941 года. Далей былі выццё сірэн, бамбёжкі, спаленыя, спустошаныя дамы, страта блізкіх, праца побач з дарослымі. І чаканне перамогі. Многія з іх не проста чакалі перамогі, але і змагаліся за яе. Тысячы школьнікаў выпускалі ўзбраенне і боепрыпасы, уносячы свой уклад у святую справу барацьбы з фашызмам. Часта да станка прыбудоўвалі падстаўкі, каб дзеці маглі дацягнуцца да рычагоў. Яны працавалі па 12-14 гадзін у суткі: стаялі ля машын і станкоў, выпускаючы прадукцыю, патрэбную фронту і тылу, сеялі, збіралі ўраджай, рылі акопы, дапамагалі тушыць пажары і разбіраць завалы пасля бамбёжак. Хлапчукі і дзяўчынкі рваліся на фронт, многія прыпісвалі сабе лішнія гады, каб даказаць сваё права на барацьбу. Шмат дзяцей ваявала на фронце ў складзе дзеючых армій, многія ішлі ў партызаны. Яны хацелі стаяць у адным страі з бацькамі і старэйшымі братамі, бо яны мужчыны, а Радзіма ў небяспецы! Іх было шмат. Звычайныя школьнікі, якія сталі салдатамі, падпольшчыкамі, партызанамі, якія аддалі жыццё за тое, каб вы маглі спакойна расці, вучыцца і жыць (слайды 2,3,4).
1 вучань: гэта страшнае слова вайна…
2 вучань: ты памятаеш гэты дзень?
1 вучань: я не памятаю, я нарадзілася ў 2008 годзе.
2 вучань: (звяртаецца да ўсіх) мы не ведаем вайны, але мы чулі пра яе ад старэйшых, мы не маглі не чуць, таму што вайна прыйшла ў кожны дом, у кожную сям’ю.
1 вучань: чаму ж мы зноў успамінаем пра яе?
2 вучань: таму, што яна нам дорага каштавала. Мы разумеем, што за ўсё, што мы маем, абавязаны ўсім тым, хто ваяваў, гінуў, выжываў у тых пякельных умовах, калі здавалася, што немагчыма было выжыць. За плячыма свята Перамогі – страшны час вайны, разрухі, мільёны смерцяў.
1 вучань: пра гэта могуць расказаць толькі яны, хто быў на гэтай вайне.
2 вучань: тыя, хто бачыў гэтую вайну.
1 вучань: тыя, хто выжыў у гэтай вайне.
2 вучань: тыя, хто яшчэ жывыя.
1 вучань: тыя, каму ў той час, не было яшчэ і шаснаццаці.
2 вучань: тыя, чыё дзяцінства абпалена агнём Вялікай Айчыннай вайны. (слайд 5).
3 вучань: Пімен Панчанка. “Дзецi вайны”
Iм не спявалi маткi калыханкi,
Яны не чулi казак ад дзядоў,
Палохаў iх ахрыплы голас танка,
Трывожыў iх журботны ёнк удоў.
Яны не плакалi бяссоннымi начамi,
Калi ад бомбаў неслi iх у склеп.
I словы першыя, якiм iх навучылi,
Былi пра немцаў, пра вайну i хлеб.
Зацiхнуць бiтвы. Вораг будзе знiшчан.
I дзецi прычакаюць таго дня,
Калi з-пад воблака ўпадзе на папялiшчы,
Як цёплы дождж, густая цiшыня.
Нясмела з хат яны ў поле выйдуць,
Каб першы раз спакойна у жыццi
Палюбавацца родным краявiдам,
Паслухаць звон ручулкi ў трысцi.
Пі пах лугоў, красой гаёў любуйся!
I ўсё ж iх сэрцы задрыжаць не раз:
Iм здасца самалётам першы бусел,
Пажарам здасца першая зара.
Лагодны гром за дальняю дубровай
Напомнiць iм пра жах бамбардзiровак.
I часта, часта ў чыстыя iх сны
Ўрывацца будуць галасы вайны [2]. (Слайды 6,7 )
Настаўнік: Вайна абрынулася не толькі на дарослых, але і на дзяцей – тымі ж бамбёжкамі, холадам, голадам, расстаннямі. Вайна бесцырымонна ўварвалася ў іх дзяцінства. Час гераічны і трагічны адначасова чаканіў іх характары. Многія з іх апынуліся ў абставінах выбару паміж жыццём і смерцю.
Сёння мы будзем гаварыць пра тых, чыё дзяцінства было абпалена вайной. Гэта нашы з вамі землякі. Слухаючы апавяданні, якія падрыхтавалі вашы аднакласнікі, паспрабуйце паставіць сябе на месца дзяцей ваенных часоў – ці хапіла б у вас сілы духу і мужнасці вынесці тое, што вынеслі яны?
II. Выступленні вучняў.
Папярэдне вучні наведалі школьны музей, пагутарылі з бабулямі, жыхарамі вёсак Цяхцін, Прыбар, Пільшычы, Каліноўка. Сабраны матэрыял прадстаўляюць у сваіх выступленнях.
1група. Чубкова Вольга Піліпаўна. З чэрвеня 1942 года па чэрвень 1944 была сувязной 113 партызанскага палка, узнагароджана медалем Жукава, мае шэраг юбілейных медалёў.
“29 жніўня 1941 года фашысты сагналі ўсіх жыхароў вёскі Пільшычы на ўскраек лесу. Зачыталі спіс, у які ўваходзілі 20 чалавек, амаль адны мужчыны: старшыня калгаса, брыгадзіры, рахункаводы… Усе яны былі лепшымі працаўнікамі, паважанымі людзьмі. Да іх далучылі трох жанчын: маю маці Ксенію Ільінічну, настаўніцу Ганну Захараўну Каменаву, Марыну Герасімаву, якая працавала ў сельсавеце. Яшчэ прывялі ваеннапалонных.
Я стаяла ў натоўпе і плакала. Раптам чую – маці заве мяне: “Волечка, забяры маю хустку, яна табе спатрэбіцца”.
… Людзей расстралялі. На гэтым месцы цяпер стаіць крыж з надпісам: “Тут расстраляны за сувязь з партызанамі жыхары в.Пільшычы”. Так я засталася з братам Сцяпанам. У 1945 годзе яго забралі на фронт, і ў Латвіі ён загінуў. Слова “вайна” прыносіць мне боль, які не сціхне ніколі…” (Слайд 8)
4 вучань. Анатоль Вярцінскі. “Рэквіем. Урок спражэння”
«Дзеці, вы вывучылі урок?
Дзеці, вы праспрагалі?
Я іду,
ты ідзеш,
а ён не ідзе,
ён мёртвы.
Я пяю,
ты пяеш,
маўчыць кожны чацвёрты.
Мы ідзём,
ідзеце вы.
Грунт пад нагамі цвёрды.
Яны не ходзяць — не жывы
кожны чацвёрты.
Любім мы,
любіце вы.
Колькі травы,
ліствы,
сінявы! —
Хоць сэрца насцеж разгортвай.
А каб яшчэ ды быў жывы
кожны чацвёрты![3] (Слайд 9)
2 група. Шаранкоў Сцяпан Федаравіч нарадзіўся ў вёсцы Пільшычы ў 1930 годзе. Калі пачалася вайна яму было, як і нам зараз, адзінаццаць гадоў. Мы вучымся ў школе, гуляем з сябрамі на вуліцы, наведваем гурткі, а ен у свае адзінаццаць гадоў стаў партызанам. Партызаны навучылі яго карыстацца зброяй, абясшкоджваць гранаты. Сцяпан, рызыкуючы жыццем, насіў у партызанскі атрад хлеб, што пякла маці, здабываў сведкі аб фашыстах. У 1945 гозе вайна скончылася. Пачалі вяртацца родныя і блізкія. Наступіла мірная цішыня. Але вайна яшчэ давала знаць пра сябе. У жніўні 1946 года на сялібе прагрымеў жудасны выбух. Гэта ў руках Сцяпана Федаравіча разарвалася лімонка. Хоць ен і ўмеў ею карыстацца, але ад доўгага ляжання ў зямлі яна ўзарвалася раней, чым ен паспеў яе абясшкодзіць. Сцяпан Федаравіч выжыў, але на ўсе астатняе жыцце застаўся інвалідам: ен згубіў кісці рук і вочы. (Слайд 10)
5 вучань. Рыгор Барадулін. “Палата мінёраў”
Руку аднагодак працягвае мне,
Пацісну я куксу ў шрамах, бы ў разорах,
I порахам ды марганцоўкай дыхне
З раённай бальніцы
«палата мінёраў».
Далёка на захад адкочваўся гром.
Гулялі ў вайну мы — у нашых і немцаў,
Вайна ж, пазалёгшы за кожным кустом,
Глядзела навокала позіркам немым.
Мы рана сталелі ў зямлянках сырых,
Але забываліся цацкі няскора.
I рваліся «цацкі»...
I ўрач гаварыў:
— Яшчэ папаўненне ў палату мінёраў...
Здавалася, у цішы рыпела зямля
На восі, — нібы на пратэзе, — у зморы.
Пасля перавязкі
(ой, раны смыляць!)
Спявала «Арлёнка» палата мінёраў.
Вятрыска лісты нам на шыбіну клаў,
Рабіны рукамі здаровымі гойдаў.
I доўга не мог нас даклікацца ў клас
Той верасень сорак чацвёртага года...
З пустым рукавом сын вярнуўся дамоў,
А маці, як яблыня, белая з гора...
Хай порахам толькі запахне ізноў,
Вы ўчуеце, хлопцы з палаты мінёраў.
Ты помніш:
асколак абвугліла кроў,
Ты ведаеш міны здрадлівы нораў...
Белабілетная ў дваццаць гадоў, —
Ты ў першым запасе,
палата мінёраў![4] (Слайд 11)
3 група. Зінаіда Прохараўна Віннікава нарадзілася ў весцы Каліноўка. Калі пачалася вайна, ей было сем гадоў. Яна добра памятае, як у весцы з’явіліся немцы. Прыкацілі на матацыклах і машынах. У іх доме пасяліліся 10 чужынцаў. Гаспадарам з дзецьмі давялося перабрацца ў пуню. Праз два тыдні немцы з’ехалі, але неўзабаве з’явіліся эсэсаўцы. Зінінага бацьку выклікалі ў камендатуру, прапанавалі стаць бургамістрам. А калі ен катэгарычна адмовіўся, то апынуўся ў засценках. Праўда, у тую ж ноч бацька збег, але ў якасці заложніцы арыштавалі маці Зінаіды. Дзяўчыну забралі да сябе сваякі. Кожны дзень яна бегала праведаць маці. Там было маленькае акенца, праз якое Зіна прасоўвала сваю ручку, каб адчуць на ім цеплы, пяшчотны пацалунак…
Праз два тыдні маці расстралялі ля гумнаў за вескай…
Брат Зіны Аляксандр сышоў з вескі. Больш з сястрой яны не бачыліся: хлопец загінуў у партызанах.
Праз некалькі дзен пасля расстрэлу маці да сваякоў дзяўчынкі прыйшоў стараста, які паведаміў, што небяспека пагражае і Зіне.
Закапаную ў салому, на возе, дзяўчынку завезлі ў Круглае, да жонкі матчынага брата. У 1944 годзе Зініну цетку Аляксандру Сяргееўну Цітову за ўкрывальніцтва яўрэяў расстралялі гестапаўцы. (Слайд 12)
6 вучань. Аркадзь Куляшоў. “Балада аб чатырох заложніках”
Іх вядуць па жытняй сцяжынцы.
Чатырох.
Пад канвоем.
З дому.
Чатырнаццаць - старэйшай дзяўчынцы,
Тры гады хлапчуку малому.
Разам з імі ў падвал халодны
Гоняць цётку - сястру Міная,
А Мінай - гэта бацька іх родны,
Бацька родны,
Мсціўца народны.
Піша вораг аб ім у газетах,
Аб чырвонай
Брыгадзе ягонай,
Па ўсіх
Былых сельсаветах
Клеюць новы
Загад суровы.
Са слупоў, са сцен, аканіцаў
Пагражаюць Мінаю загадам:
Ён павінен скарыцца,
З’явіцца,
Здацца ў рукі фашысцкім уладам.
І вісіць той загад друкаваны
На Мінаевай хаце і клеці;
А не з’явіцца - расстраляны
Будуць заўтра заложнікі -
Дзеці...
У чаканні смяротнага часу
У падвале дзеці Міная.
З імі цётка іх родная разам,
Ёй таксама расстрэл пагражае.
- А чаму нас вартуюць салдаты? -
Знаць маленькаму хлопчыку трэба. -
А чаму не пускаюць з-за кратаў,
За якімі і сонца, і неба?
А ці скора нас вызваліць татка?
- Скора, - цётка гаворыць малому, -
Татка прыйдзе і ўсім нам, дзіцятка,
Волю дасць, і мы пойдзем дадому...
- А чаму не прыходзіць ён?
Сыну
Цяжка ўсё растлумачыць адразу.
- Спі, засні, - суцяшае жанчына
У чаканні смяротнага часу.
Цётка дзецям, уклаўшы малога,
Кажа праўду пра лёс іх суровы.
Не павінен ведаць нічога
Толькі меншы - сын трохгадовы.
- Вы нічога яму не кажыце, -
Навучае
Дзяцей Міная.
Сын у сне гаворыць аб жыце,
Па якому
Пойдзе дадому.
У астрожнай
Трывожнай
Цішы
Сняцца краты меншаму сыну:
- Тут і мокрыя сцены,
І мышы...
Татка, татка... забыў нас... пакінуў.
- Спі, засні, - суцяшае кабета, -
Спі, сынок, не твая гэта справа.
Спі, наш татка не прыйдзе,
На гэта
Ён не мае бацькоўскага права.
Ноч праходзіць,
Сонца ўзыходзіць,
Заспявалі жаўранкі ў полі.
Іх выводзяць салдаты
За краты.
Хлопчык рад і сонцу, і волі.
Іх салдат
Да сцяны прыстаўляе.
Цэліць кат
У льняныя галовы,
Пачынае
З сына Міная.
Стрэл.
Упаў хлапчук трохгадовы...
Кат ізноў пісталет узнімае...
На сцяне - заложнікаў цені...
Вось і ўсё.
Перад бацькам Мінаем
Станьце, ўсе бацькі, на калені![1] (Слайд 13)
4 група. Марыя Антонаўна Цапік.
“Цяжка было жыць пры немцах. Гаравалі. Як пачыналася блакіроўка (партызаны паведамлялі), хаваліся, хто куды. Я хворая дужа была: вочы балелі, свет бачыла, як праз марлю, дык мяне бацька да дуба даводзіў і там пакідаў у яме пад дрэвам да самага вечара. Ежы, піцця ў торбачцы пакіне, а сам пойдзе. А як ужо сонца сядзе, забярэ. У мяне ўся вайна звязана з тым дубам. Пад нагамі жалуды бліскучыя ляжаць, а ўверсе праз дубовыя лісточкі відаць чысцюткае неба…
Аднойчы над вескай нізка-нізка праляцеў самалет. Людзі крычалі, што трэба ўцякаць. Помню многа людзей ішло, можа, тысяча чалавек. Прабіраліся праз балоты, лясы, ішлі праз апусцелыя вескі. Маліліся, каб застацца жывымі. Пакутнае было дзяцінства, шмат гора зведалі, але ўсе ж мы засталіся жывымі”. (Слайд 14)
ІІІ. Інтэрактыўная гутарка.
Настаўнік: Усе, пра каго вы сення расказалі, былі вашымі аднагодкамі. Ці можаце вы ўявіць сябе на іх месцы? (адказы вучняў)
– Дзеці вайны – у гэтага пакалення было трагічнае, горкае дзяцінства. Цяпер у многіх з іх цяжкая, адзінокая старасць. Яны маюць патрэбу ў нашай увазе, у добрым слове. Як мы можам дапамагчы гэтым людзям? (адказы вучняў)
– Сапраўды, галоўнае сёння для іх – увага і клопат. Ваша прапанова ўзяць шэфства над гэтымі людзьмі вельмі слушная. Я згодна з вамі, мы павінны акружыць клопатам дзяцей той самай вайны. (Слайд 15)
ІV.Падвядзенне вынікаў. Рэфлексія.
Настаўнік. Сёння мы гаварылі пра жыцце цэлага пакалення – ваеннага пакалення. Якія думкі і пачуцці абудзіла ў вас гэта інфармацыя?
Прыкладныя адказы вучняў: Мне здаецца, што цяпер я лепш разумею старых людзей. Вельмі шкада стала нашых прабабуль – у іх жа не было дзяцінства. Пачынаеш больш цаніць мірнае жыццё, наша мірнае дзяцінства.
V. Заключнае слова.
Настаўнік. Падчас Другой сусветнай вайны ўсяго ў свеце загінула 13 мільёнаў дзяцей. Гэтыя дзяўчынкі і хлапчукі не гулялі ў вайну – яны паказвалі цуды адвагі і мужнасці, вытрымкі і цярпення і гінулі па-сапраўднаму.
Усё далей адыходзіць ад нас Вялікая Айчынная вайна. Сыходзіць і пакаленне, якое памятае гэтую вайну. Але не сыходзіць памяць аб подзвігу!
1 вучань: у гэтым вялізным свеце ёсць малюсенькая кропка – мы.
2 вучань: мы – пакаленне, якое называе сябе будучым!
3 вучань: мы – пакаленне, у імя якога аддалі свае жыцці мільёны нашых дзядоў і прадзедаў!
4 вучань: мы – будучыя абаронцы Айчыны, памятаем пра цану Вялікай Перамогі!
5 вучань: Дзень Перамогі – свята міру, дабра, вясны і, вядома ж, вялікай памяці!
6 вучань: нездарма было сказана: “Мы жывыя, пакуль мы памятаем...”
Усе разам: Памятаем! (Слайд 16, 17)
Настаўнік беларускай мовы і літаратуры дзяржаўнай установы адукацыі “Цяхцінскі вучэбна педагагічны комплекс дзіцячы сад сярэдняя школа Бялыніцкага раена” Н.М.Крамкова
разгарнуць » / « згарнуць