Тэма: Акалічнасць, яе граматычнае значэнне і спосабы выражэння
Мэты:
- садзейнічаць фарміраванню ў вучняў паняцця пра граматычныя значэнні акалічнасці і яе спосабы выражэння;
- выпрацоўваць уменні вызначаць у сказе акалічнасці і іх прыватныя значэнні, ставіць сінтаксічнае (лагічнае) пытанне, знаходзячы словы, з якімі гэтыя акалічнасці звязаны, даваць ім сінтаксічную і марфалагічную характарыстыку;
- спрыяць разуменню таго, што ўсякае дзеянне абумоўлена прычынай, мэтай, адбываецца ў вызначаны час, мае пэўны вынік, а значыць акалічнасныя значэнні прычыны, мэты, часу, месца, спосабу дзеяння і інш. заўсёды суправаджаюць пэўнае дзеянне або стан;
- развіваць лагічнае маўленне вучняў;
- выхоўваць любоў і павагу да роднай мовы.
Тып урока: урок камбінаванай будовы
Абсталяванне: вучэбны дапаможнік па беларускай мове для 8 кл., буклет з заданнямі «Акалічнасць», карткі-заданні, табліца «Віды акалічнасці».
Ход урока
1. Арганізацыйны момант (1 хв.)
Калі згодныя са мною, падымаем зялёны сігнал. Калі не – чырвоны.
Я сёння буду пісаць акуратна.
Я сёння буду гаварыць гучна.
Я сёння выканаю заданні правільна.
Я буду слухаць настаўніка ўважліва.
Я атрымаю (цукерку) 10!
2. Праверка дамашняга задання (3-4 хв.)
Чытаем па чарзе сказы пр. 148.
Адказ на пытанні
3. Арфаграфічная хвілінка (2-3 хв.)
Уставіць прапушчаныя літары:
Фламаст_р, мя_кі, с_рдэчны, па_коўнік, мед_нстытут, яш_э, то(н/нн)а, сп_ртыўны, ра_казаць, дзі_я, штос_ці.
З устаўленых літар павінна атрымацца тэма ўрока – АКАЛІЧНАСЦЬ.
4. Актуалізацыя ведаў (2 хв.)
Для таго, каб актуалізаваць веды пра акалічнасць, мы правядзем невялікі тэст (ён ёсць на кожнай парце). Там 4 заданні, якія дапамогуць вам выявіць узровень вашых ведаў па тэме “Акалічнасць”.
Тэст «Акалічнасць»
1. Акалічнасць – гэта:
1) галоўны член сказа, які абазначае тое, што гаворыцца аб дзейніку, і адказвае на пытанні: што робіць прадмет? што з ім робіцца? хто ён такі?
2) даданы член сказа, які паясняе выказнік або іншыя члены сказа і абазначае прымету названага імі дзеяння або прыметы;
3) даданы член сказа, які абазначае прымету прадмета і адказвае на пытанні які? чый?
2. Акалічнасць адказвае на пытанні:
1) ускосных склонаў;
2) хто? што?
3) як? дзе? калі? чаму? з якой мэтай? колькі? нягледзячы на што?
3. Графічна акалічнасць падкрэсліваецца:
1) ~~~~~; 2) __.__.__.__; 3) – – – – –
5. Мэтавызначэнне (2 хв.)
Адкажыце на пытанні:
- Што я ўжо ведаю па дадзенай тэме?
- Што я хачу даведацца?
Мэта мовай вучняў:
Буду правільна вызначаць акалічнасць у тэксце і на слых.
Буду развіваць уменне ставіць лагічныя пытанні да членаў сказа.
….
Ключавое пытанне:
- Якім чынам уплывае адсутнасць акалічнасці на сэнс выказвання?
НаШтоБуЗУ:
1. Змагу знайсці акалічнасць у сказе.
2. Правільна вызначу спосабы выражэння акалічнасці ў сказах.
3. Буду адрозніваць віды акалічнасці.
4. Змагу скласці сказы з акалічнасцямі на прапанаваную тэму.
5. Выканаю падагульняючы тэст без памылак.
6. Новая тэма
Работа з табліцай (2-3 хв.)
Звярніце ўвагу на матэрыял табліцы «Віды акалічнасці» на с. 110-111.
- Ці зручна карыстацца такой аб’ёмнай табліцай?
Прапаную спрошчаны варыянт. Пустыя клеткі патрэбна дапоўніць назвамі відаў акалічнасці.
|
Віды акалічнасці
|
|
|
|
Дзе?
Куды?
Адкуль?
|
Калі?
З якога часу?
Як доўга?
|
Як?
Якім чынам?
|
Чаму?
Па якой прычыне?
|
Для чаго?
З якой мэтай?
|
Пры якой умове?
|
Колькі?
У якой меры і ступені?
|
Нягледзячы на што?
|
7. Замацаванне
Заданне № 1. Падбярыце да дзеясловаў розныя па сэнсе акалічнасці і запішыце іх. (2-3 хв.)
Узор. Ішоў па дарозе (хутка, учора, не спяшаючыся, думаючы, у вёску)
Чытаць, вучыцца, падарожнічаць.
Фізкультхвілінка (1-2 хв.)
Заданне № 2. Прааналізуйце матэрыял табліцы «Спосабы выражэння акалічнасці» на с. 113
Вызначце, якімі часцінамі мовы выражана акалічнасць. (3 хв.)
1. Адам Міцкевіч пісаў свае творы па-польску.
2. Ён нарадзіўся на Навагрудчыне.
3. Будучы пісьменнік паступіў у Віленскі ўніверсітэт вучыцца.
4. Пазнаёміўшыся з беларускімі народнымі легендамі і паданнямі, стварыў балады «Свіцязь», «Рыбка», «Свіцязянка».
5. У Маскве Адам Міцкевіч як мае быць дапамог Аляксандру Пушкіну ў напісанні трагедыі «Барыс Гадуноў».
6. Адам Міцкевіч нарадзіўся дзвесце дваццаць гадоў таму.
Заданне № 3. Практыкаванне 149 – 3 і 8 сказ запісваюць два вучні на дошцы. 6 і 7 сказы – астатнія вучні ў сшытках працуюць.
(4 хв.)
Гімнастыка для вачэй (30 сек.)
Заданне № 4. Сказы на картачцы (3 хв.)
Выпішыце сабе па аднаму сказу, зрабіце сінтаксічны разбор. Вызначце від і спосаб выражэння акалічнасцей.
1) Прайшлі яны нямала.
2) Удзень спаць не хацелася.
3) Коцік мірна дрэмле на печы.
4) Малы прыйшоў у парк пагуляць.
5) У садку, шапочучы пажоўклымі лісткамі,
гуляе ветрык.
6) Гэты лес я ведаў як свае пяць пальцаў.
Узаемаправерка. Вучні мяняюцца сшыткамі. Правераюць адзін у аднаго правільнасць выканання.
1) Прайшлі яны нямала (меры і ступені, прыслоўе).
2) Удзень спаць не хацелася (часу, прыслоўе).
3) Коцік мірна (спосабу дзеяння, прыслоўе) дрэмле на печы (месца, спалучэнне прыназоўніка з назоўнікам).
4) Малы прыйшоў у парк (месца, спалучэнне прыназоўніка з назоўнікам) пагуляць (мэты, інфінітыў).
5) У садку (месца, спалучэнне прыназоўніка з назоўнікам), шапочучы пажоўклымі лісткамі (спосабу дзеяння, дзеепрыслоўны зварот), гуляе ветрык.
6) Гэты лес я ведаў як свае пяць пальцаў (спосабу дзеяння, фразеалагізм).
8. Сістэматызацыя вывучанага
Кластар «Акалічнасць» (2 хв.)Вучні падагульняюць і сістэматызуюць веды пра акалічнасць на аснове прапанаванай схемы
Падагульняючы тэст «Акалічнасць» (самаправерка) (3-4 хв.)
1. Адзначце сказ, у якім ёсць акалічнасць:
а) Нягледзячы на позні час, я даглядзеў кіно.
б) Насцечцы было весела.
в) Настаўнік падрыхтаваў для нас зборнік санетаў А.Міцкевіча.
2. У якім з урыўкаў балады «Свіцязь» А.Міцкевіча спалучэнне прыназоўніка з назоўнікам не з’яўляецца акалічнасцю:
а) Там возера Свіцязь, як шыбіна лёду,
Ляжыць паміж дрэваў цяністых.
б) І зелле, і кветкі - то ўсё Свіцязянкі,-
Нас Бог абярнуў у расліны.
в) Аднак вам скажу я: зусім не пачвара,
А проста жывая дзяўчына.
Шаўковыя косы, бялявая з твару,
А вусны яе, як маліна.
3. Адзначце сказ, у якім вылучанае слова (словы) з’яўляецца акалічнасцю мэты:
а) Там бярозы шэпчуць белыя.
б) Пражылі век Андрэй і Данута душа ў душу.
в) Маці, узяўшы капаніцу, пайшла на агарод акопваць бульбу.
Адказы: 1-а, 2-б, 3-в.
9. Падагульненне
Адказ на ключавое пытанне (2 хв.)
- Якім чынам уплывае адсутнасць акалічнасці на сэнс выказвання?
Параўнайце два варыянты тэксту:
Птушка садзіцца, пяе,
воўк вые;
сонца распускае косы свае,
зоры глядзяць залатыя.
На Купалле там птушка садзіцца, пяе,
У Піліпаўку воўк нема вые;
Сонца днём распускае там косы свае,
Ночкай зоры глядзяць залатыя.
- З якога твора ўрывак? Хто аўтар?
10. Самаацэнка, узаемаацэнка (5 хв.)
- Ці дасягнулі мэты?
- Зверымся з крытэрыямі паспяховасці. Адзначце пункты, з якімі згодны +.
НаШтоБуЗУ:
1. Змагу знайсці акалічнасць у сказе.
2. Правільна вызначу спосабы выражэння акалічнасці ў сказах.
3. Буду адрозніваць віды акалічнасці.
4. Змагу скласці сказы з акалічнасцямі на прапанаваную тэму.
5. Выканаю падагульняючы тэст без памылак.
Ацэнка дзейнасці вучня на ўроку.
Ацаніце сваю працу на ўроку паводле наступных пунктаў:
1. Станоўчыя бакі (атрымалася, выканаў, не памыліўся, вызначыў правільна).
2. Памылкі (не атрымалася, не зразумеў, няправільна выканаў)
3. Парады (паўтарыць, звярнуць увагу)
11. Дамашняе заданне (1 хв.)
§ 25, пр. 153
12. Рэфлексія (1 хв.)
Ацаніце дзейнасць настаўніка.
Адзначце найбольш удалыя практыкаванні.
разгарнуць » / « згарнуць