Тэма: Падагульненне і сістэматызацыя па тэме “Назоўнік”

Мэта: выкананне тэматычнай праверачнай работыз мэтай праверкі і карэкцыі ведаў вучняў па тэме

Ход урока:

1. Арганізацыйны этап
2. Інструкцыя па выкананні тэставай работы
3. Выкананне тэставай работы

Тэставая работа па тэме “Назоўнік” у 6 класе

1 варыянт

 

1. Вызначце, якія з дадзеных слоў – назоўнікі:

а) смех, б)смешны, в)смяшынка, г) смяшыць,     д) насмешка.

2. Устанавіце адпаведнасць паміж назоў-нікамі і членамі сказа, якімі яны з’яўляюцца:

За хвойнікам¹ стракатала жняярка².

а) дзейнік; б) дапаўненне; в) акалічнасць.

3. Вызначце агульныя назоўнікі:

а) брат, б) завод, в) Каліноўскі, г) лётчык, д)Мак-сім.

4. Вызначце адушаўлёныя назоўнікі:

а) васілёк, б) дзіця, в) заяц, г) народ, д) чалавек.

5. Вызначце канкрэтныя назоўнікі:

а) пчаляр, б) бура, в) слава, г) сліва, д) пясок.

6. У дадзеных радках выпішыце “лішняе” слова:

а) артыст, бацька, купэ, пыл;

б) золата, мараль, поўдзень, цюлень.

в) дом, кажух, печ, чытач.

7. Вызначце назоўнікі, у якіх аснова заканчваецца на мяккі зычны:

а) лось, б) пясок, в) салавей, г) гнеў, д) лес.

8. Вызначце назоўнікі, якія ў М. скл. маюць канчатак -і: а) брыгада, б) кніга, в) песня, г) сас-на, д) хвоя.
9. Вызначце назоўнікі, якія ў Р. скл. маюць канчатак -а: а) дубняк, б) насторой, в) поле,г) та-нец, д) ячмень.
10. Вызначце назоўнікі, у якіх пішацца літара а: а) дубоч..к, б) клубоч..к, в)ключ..к, г) паясо-ч..к, д) талонч..к.
11. Вызначце назоўнікі, у якіх ь не пішацца: а) вагон..чык, б) вішан..ка, в) дыван..чык,            г) аген..чык, д) карэн..чык.
12. Адзначце словы, у якіх НЕ пішацца разам:

а) (не)быліца, б) ён (не)гаспадар на гэтай зямлі;      в) (не)паседа; г) (не)чаканасць; д) жыццё – (не)казка.

 

Тэставая работа па тэме “Назоўнік” у 6 класе

2 варыянт

 

1. Вызначце, якія з дадзеных слоў – назоўнікі:

а) лясун, б) лясны, в) пралеска, г) лесніковы,        д) залесіць.

2. Устанавіце адпаведнасць паміж назоўнікамі і членамі сказа, якімі яны з’яўляюцца:

Пад акном¹ роўна шумелі старыя ліпы².

а) дзейнік; б) дапаўненне; в) акалічнасць.

3. Вызначце ўласныя назоўнікі:

а)баравік, б)Нёман, в)паэт, г)“Песняры”, д) Рагу-ля.

4. Вызначце асабовыя назоўнікі:

а) беларус, б) вавёрка, в) дзяўчына, г) журавель,    д) патрыёт.

5. Вызначце канкрэтныя назоўнікі:

а) дзень, б) камбайн, в) касьба, г) мітынг, д) лі-тасць.

6. У дадзеных радках выпішыце “лішняе” слова:

а) Беларусь, кропля, памяць, піяніна, гусь;

б) граблі, дзверы, лісты, нажніцы.

в) агонь, даль, радасць, соль.

7. Вызначце назоўнікі, у якіх аснова заканчва-ецца на зацвярдзелы зычны:

а) дождж, б) лес, в) лось, г) лісток, д) стрыж.

8. Вызначце назоўнікі, якія ў М. скл. маюць канчатак -э:

а) гара, б) дачка, в) праца, г) рака, д) Сібір.

9. Вызначце назоўнікі, якія ў Р. скл. маюць -ю:      а) геній, б) алень, в) жаль, г) іней, д) Мінск.
10. Вызначце назоўнікі, у якіх пішацца літара ы:    а) брусоч..к, б) дождж..к, в) месяч..к, г) агу-роч..к,  д) яблыч..к.
11. Вызначце назоўнікі, у якіх ь пішацца:

а) кон..чык, б) камен..чык, в) вагон..чык, г) пра-мен..чык, д) яблын..ка.

2. Адзначце словы, у якіх НЕ пішацца асобна: а) (не)пакора; б) (не)шчасце, а бяда;     в) (не)пагадзь; г) (не)прыяцель; д) яны (не)сябры.

 

4. Кантроль і карэкцыя

 

 

 

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма: Падагульненне і сістэматызацыя ведаў па тэме “Займеннік”

 

Мэты:

- узгадаць і абагульніць веды пра займеннік як самастойную часціну мовы, асаблівасці яго ўжывання ў беларускай мове;

- удасканальваць уменні выдзяляць займеннік сярод іншых часцін мовы, характарызаваць яго віды, марфалагічныя асаблівасці, вызначаць сінтаксічную ролю ў сказе, ужываць ва ўласным маўленні;

- выхоўваць пачуццё любові да Радзімы, да роднага куточка, дзе нарадзіліся.

 

Тып урока: урок-падарожжа

 

Матэрыялы і абсталяванне: малюнкі пралесак, карткі з заданнямі.

 

Дэвіз урока (запісаны на дошцы): Важна не тое, што і колькі ты зрабіў, а тое, як ты гэта зрабіў.

 

Эпіграф (запісаны на дошцы): Любіце гэтую сваю святую зямлю аддана і да канца. Іншай вам не дадзена, дый не патрэбна - У. Караткевіч.

 

Ход урока

 

I. Арганізацыйны момант

Настаўнік: Паглядзіце ў акно. На вуліцы вясна. І мне захацелася, каб вясна была не толькі на вуліцы, але і ў нашым класе. Вы, напэўна, ведаеце, што першай прыкметай вясны з’яўляецца цёплае сонечнае надвор’е, калі пачынае таяць снег, пад нагамі бягуць ручайкі. “Зіма плача”, - кажуць у народзе. А яшчэ адной з прымет надыходу вясны з’яўляюцца кветкі. Успомніце, якія першыя кветкі з’яўляюцца вясной?

Вучань: Пралескі.

Настаўнік: Правільна. Той, хто сёння вельмі добра будзе працаваць на ўроку, атрымае ад мяне пралеску. У каго будзе найбольш кветачак, той атрымае 10 балаў.

Нашая праца на ўроку будзе адбывацца пад дэвізам “Важна не тое, што і колькі ты зрабіў, а як ты гэта зрабіў”. Гэта значыць, што ў першую чаргу я буду ацэньваць якасць зробленай вамі працы, а не колькасць выкананых практыкаванняў.

 

II. Паведамленне тэмы, пастаноўка мэт і задач урока

Настаўнік: На ўроках мы з вамі пазнаёміліся з такімі іменнымі часцінамі мовы як назоўнік, прыметнік, лічэбнік. А сёння мы ўзгадаем і абагулім веды пра часціну мовы, што можа замяняць усе раней згаданыя, хоць яна прадстаўлена адносна невялікай колькасцю слоў. Здагадаліся, якая гэта часціна мовы?

Вучань: Займеннік.

Паказ першага слайда, на якім запісана тэма ўрока і мэты.

Настаўнік: Мы з вамі будзем удасканальваць набытыя вамі ўменні выдзяляць займеннік сярод іншых часцін мовы, характарызаваць яго разрады, марфалагічныя асаблівасці, вызначаць сінтаксічную функцыю ў сказе і далей працягваць ужываць займеннікі ва ўласным маўленні.

І, канечне, на гэтым уроку мы з вамі будзем гаварыць пра нашу Радзіму, пра тое, як моцна мы яе любім. Вы ведаеце, што сёлетні год абвешчаны Годам роднай зямлі, таму ўсе мы павінны зрабіць так, каб наш родны край стаў яшчэ прыгажэйшы.

А зараз мы адпраўляемся ў падарожжа ў горад Займеннік.

Каб патрапіць нам у гэты горад, трэба расшыфраваць пароль. Такім паролем будзе эпіграф нашага сённяшняга ўрока – словы выдатнага беларускага пісьменніка У. Караткевіча.

Чытанне эпіграфа, які запісаны на дошцы

Настаўнік: Як вы разумееце гэтыя радочкі?

Заданне: Паспрабуйце запісаць гэтыя радочкі па памяці, знайдзіце ў тэксце займеннікі і вызначце іх разрад.

Праверка задання: ключ на слайдзе.

Паказ другога слайда, з ключом да задання.

 

III. Паўтарэнне і абагульненне

1. Франтальнае апытванне

Настаўнік: І так мы паспяхова прайшлі праз вароты нашага казачнага горада Займеннік і зараз накіроўваемся ў аўтобус, каб наведаць самыя знакамітыя мясціны. Але вы ведаеце, што ў аўтобусе заўсёды трэба набываць білет, які па дарозе можа праверыць кантралёр. Такім кантралёрам на нашым шляху выступяць тэарэтычныя пытанні, адказаўшы на якія, мы будзем рухацца далей. Памятайце, што мы адказваем прыгожа, па-беларуску, на пытанні даём поўныя адказы, падмацоўваючы іх прыкладамі.

Паказ трэцяга слайда, на якім запісаны кантрольныя пытанні (“Кантроль”)

1. Што такое займеннік?
2. На якія разрады паводле значэння падзяляюцца займеннікі?
3. Якія займеннікі выкарыстоўваюцца ў мове замест назоўнікаў?
4. Які займеннік не мае формы назоўнага склону?
5. Што абазначаюць прыналежныя займеннікі? З якімі прыметнікамі яны суадносяцца?
6. Чаму лёгка зблытаць адносныя і пытальныя займеннікі?
7. На што паказваюць указальныя, азначальныя, адмоўныя і няпэўныя займеннікі?
8. Якая роля займеннікаў у мове?

Настаўнік: Ну а зараз мы з вамі рухаемся далей.

Паказ чацвёртага слайда “Асабовыя і прыналежныя займеннікі”

Настаўнік: Першы наш прыпынак “Асабовыя і прыналежныя займеннікі”.

Паказ пятага слайда, на якім змешчана заданне

2. Заданне:Замяніце самастойныя часціны мовы на займеннікі (вусна)

1. Мяне завуць Віктар. Віктар любіць чытаць дэтэктывы.

2. Каці прапанавалі працаваць дыспетчарам, хоць Каця толькі нядаўна прыйшла на фабрыку.

3. Дзіця было вясёлае. Такім дзіцязрабіў падарунак маці.

4. На 8 Сакавіка дзяўчынкам уручылі падарункі. Падарункі вельмі парадавалі дзяўчынак.

Настаўнік: Якімі займеннікамі мы з вамі замянілі назоўнікі?

Вучань: Асабовымі.

Настаўнік: Наступнае заданне знаходзіцца ў вас на картачках. Чытаем яго ўмову.

3. Заданне на картках: Выразна прачытайце тэкст, вызначце яго асноўную думку (асноўная думка заключаецца ў сказе з тэксту). Выпішыце з тэксту прыналежныя займеннікі (разам з назоўнікамі). Вызначце іх род, лік і склон. (Першы займеннік разбірае вучань каля дошкі разам з класам, потым усе выконваюць самастойна).

Мая (Н., адз., ж.) Беларусь...

Галоўны твой (Н., адз., м.) скарб — людзі! Беларусы здаўна жывуць мудрымi запаветамi прашчураў: Сонца — на ўсiх адно, Зямля — адна, трымайся сваёй (Р., адз., ж.) хаты, беражы свой (В., адз., м.) гонар, не бяры чужое. Нiколii нiкому не ўдавалася зняволiць наш (В., адз., м.) вольналюбiвы народ, які ўслаўляе сваю (В., адз., ж.) зямлю, гаворыць усяму свету пра добрае сваё (В., адз., н.) iмя, імя яго радзімы.

Праверка задання:зверыць з запісам на дошцы.

 

Фізхвілінка.

Устаньце, дзеткі, усміхніцеся,

Зямлі нашай пакланіцеся

За шчаслівы дзень учарашні.

Усе да сонца падцягніцеся,

Улева, управа ніхіліцеся,

Вераценцам пакруціцеся.

Раз прысядзьце, два прысядзьце

І за парты ціха сядзьце.

 

Паказ шостага слайда “Зваротны займеннік сябе”

Настаўнік: Прачытайце, калі ласка, умову задання, змешчанага на картках, якія вы атрымалі.

4. Заданне на картках: Замест кропак пастаўце займеннік сябе ў патрэбнай форме. Вызначце яго склон.

З гадамі я навучыўся больш цаніць самога … . Трэба заўсёды старацца трымаць … ў руках. Не магу дараваць … такога неабдуманага ўчынку. Трэба непакоіцца не толькі пра … , але і пра іншых. Лепш адмовіць … ў чым-небудзь, чым свайму сябру.

Праверка задання: на слайдзе (самаправерка).

Паказ сёмага слайда, на якім змешчаны ключ да задання

Паказ восьмага слайда “Азначальныя і ўказальныя займеннікі”

Настаўнік: Успомніце, якія займеннікі адносяцца да азначальных?

Вучань: Да азначальных займеннікаў адносяцца сам, самы, кожны, увесь, усё, іншы.

Настаўнік: Што абазначаюць указальныя займеннікі? Пералічыце, калі ласка, указальныя займеннікі.

Вучань: Указальныя займеннікі ўказваюць на прадмет. Да іх адносяцца той, такі, гэты, гэтакі, гэтулькі.

 

(Рэлаксацыйная пауза)

Настаўнік: А зараз мы будзем працаваць пад музыку і гэта дасць магчымасць вам трошкі расслабіцца. Паслухайце музыку, паглядзіце ў акно і паразважайце, які цудоўны наш край у любое надвор’е.

Уключыць музыку

 

5. Заданне: Паспрабуйце апісаць тое, што вы ўявілі, некалькімі сказамі, выкарыстоўваючы пры гэтым азначальныя і ўказальныя займеннікі (вусна).

Праверка задання: вучні вусна зачытваюць створаныя імі тэксты.

Паказ дзевятага слайда “Адносныя і пытальныя займеннікі”

6. Заданне на картках: Выразна прачытайце тэкст. Выпішыце з тэксту адзін сказ з пытальным займеннікам і адзін з адносным.

Якая, вы думаеце, самая цікавая кніга на свеце? Адразу не адкажаце, не здагадаецеся. Гэта кніга – зямля, на якой мы жывём і якая з першых год нашага жыцця штодня вучыць нас гісторыі, мове. Яна адкрывае нам усё новыя і новыя словы, значэнне і сэнс якіх мы вучымся спазнаваць і разумець.

Тысячы і мільёны назваў існуе на зямлі. Кожная яе мясціна мае сваю назву.

Добра было б, каб адзін са сваіх сшыткаў вы назвалі “Мая бацькаўшчына” або “Мой родны кут”. У ім запісалі ўсё самае цікавае, пра што дазнаецеся ад старэйшых людзей.

Праверка задання: вучні вусна зачытваюць выпісаныя сказы.

Паказ дзесятага слайда “Няпэўныя і адмоўныя займеннікі”

 

7. Праца з падручнікам

А) Знаёмства з артыкулам у падручніку “Як правільна сказаць?”.

Б) Пр. 565, 556 (6 словазлучэнняў) – па варыянтах. Заданне: Перакладзіце на беларускую мову і запішыце. З двума словазлучэннямі складзіце сказы.

Слоўнік: запісаць словы на дошцы.

Праверка задання: ключ на слайдзе.

Паказ адзінаццатага слайда, на якім змешчаны ключ да практыкаванняў.

Настаўнік: Ну вось нашае падарожжа, на жаль, скончылася і павінны вярнуцца дадому.

Паказ дванаццатага слайда, на якім запісана дамашняе заданне

 

IV. Дамашняе заданне

Настаўнік: Пр. 568 (2 сказ). Выканаць па ўмове: выпісаць са сказу займеннікі і зрабіць іх пісьмовы марфалагічны разбор.

Мы з вамі ведаем, што сваю радзіму мы можам назваць мая Айчына, мая Бацькаўшчына, мой родны куточак, мая зямля, таму дадому тым, хто жадае, творчае заданне: напісаць сачыненне на адну з прапанаваных тэм “Кветкі маёй роднай зямлі” або “Мая малая радзіма ” (замест пр. 568).

 

V. Абагульненне (абагуліць разам з вучнямі), рэфлексія

1. Сказаць, што атрымалася, а што не, каму звярнуцца да кантрольных пытанняў і заданняў на с. 354 - 355.

2. Вучні выказваюцца пра сваю работу на ўроку (што выклікала цяжкасці, што было цікавае, запамінальнае), даюць ацэнку сваёй рабоце.

 

VI. Падвядзенне вынікаў урока

Пракаменціраваць усе адзнакі, даць парады тым, у каго не ўсё атрымалася.

Заданні

_____________________________________________________________________________

Выразна прачытайце тэкст, вызначце яго асноўную думку. Выпішыце з тэксту прыналежныя займеннікі. Вызначце іх род, лік і склон.

Мая Беларусь...

Галоўны твой скарб — людзі! Беларусы здаўна жывуць мудрымi запаветамi прашчураў: Сонца — на ўсiх адно, Зямля — адна, трымайся сваёй хаты, беражы свой гонар, не бяры чужое. Нiколii нiкому не ўдавалася зняволiць наш вольналюбiвы народ, які ўслаўляе сваю зямлю, гаворыць усяму свету пра добрае сваё iмя, імя яго радзімы.

_____________________________________________________________________________

Замест кропак пастаўце займеннік сябе ў патрэбнай форме. Вызначце яго склон.

З гадамі я навучыўся больш цаніць самога … . Трэба заўсёды старацца трымаць … ў руках. Не магу дараваць … такога неабдуманага ўчынку. Трэба непакоіцца не толькі пра … , але і пра іншых. Лепш адмовіць … ў чым-небудзь, чым свайму сябру.

_____________________________________________________________________________

Выразна прачытайце тэкст. Выпішыце з тэксту адзін сказ з пытальным займеннікам і адзін з адносным.

Якая, вы думаеце, самая цікавая кніга на свеце? Адразу не адкажаце, не здагадаецеся. Гэта кніга – зямля, на якой мы жывём і якая з першых год нашага жыцця штодня вучыць нас гісторыі, мове. Яна адкрывае нам усё новыя і новыя словы, значэнне і сэнс якіх мы вучымся спазнаваць і разумець.

Тысячы і мільёны назваў існуе на зямлі. Кожная яе мясціна мае сваю назву.

Добра было б, каб адзін са сваіх сшыткаў вы назвалі “Мая бацькаўшчына” або “Мой родны кут”. У ім запісалі ўсё самае цікавае, пра што дазнаецеся ад старэйшых людзей.

_____________________________________________________________________________

(выдрукаваць належную колькасць)

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма: Склон назоўнікаў. Асновы назоўнікаў

Мэты і задачы: актуалізаваць звесткі пра віды сувязі, з дапамогай якіх словы звязваюцца ў сказах, і спосаб вызначэння склонаў назоўнікаў; даць паняцце пра прамы і ўскосныя склоны, пазнаёміць з паходжаннем тэрмінаў - назваў склонаў; фарміраваць уменні правільна вызначаць склон назоўніка, ужываць назоўнікі ў патрэбнай форме; узнавіць веды пра тыпы скланення назоўнікаў і характэрныя для іх канчаткі; дапамагчы вучням асэнсаваць сутнасць падзелу асноў назоўнікаў на 4 групы, залежнасць ужывання склонавых канчаткаў ад характару асновы назоўніка; фарміраваць лінгвістычнае мысленне, развіваць навуковы стыль маўлення вучняў.

Абсталяванне: падручнік для 6 класа, значкі, мульціборд.

Ход урока

1. Арганізацыйны момант

1.Самарэгуляцыя. Псіхалагічны настрой вучняў на працу

–                   Добры дзень! Я рада вітаць вас на ўроку роднай мовы. Спадзяваюся, што ў вас таксама добры настрой і вы з задавальненнем падзелецеся ім з намі.

Падыдзіце, калі ласка, да мяне. (Вучні становяцца паўкругам каля настаўніка) Я хачу пажадаць вам пленнай працы на ўроку і трывалых ведаў па тэме. А што б вы хацелі пажадаць сваім аднакласнікам. Можаце скарыстаць словы, якія вы бачыце на экране. Толькі будзьце ўважлівы сярод добрых пажаданняў там схаваліся і дрэнныя.

(Вучні выказваюцца і атрымліваюць ад настаўніка значкі).

1. Актуалізацыя ведаў і ўменняў вучняў
2. Арфаграфічная хвілінка

Адзін вучань працуе каля дошкі, астатнія ў парах.

Барац(?)ба, с(?)нег, радас(?)ць, мыш(?), сям(?)я, мядз(?)ведз(?), піс(?)мо, аген(?)чык, аб(?)ява.

Барацьба, снег, радасць, мыш, сям’я, мядзведзь, пісьмо, агеньчык, аб’ява.

–                   Што аб’ядноўвае словы, запісаныя на дошцы?

–                   Па якіх прыкметах вы вызначылі, што гэта назоўнікі?

1. Матывацыйны этап

Запіс даты, тэмы ўрока ў сшытак. Вызначэнне задач урока.

–                   Зыходзячы з тэмы ўрока, сфармулюйце задачы (ведаць, умець)

–                   Колькі склонаў у беларускай мове? Узгадайце парадак склонаў і пытанні да кожнага з іх (на экране з’яўляецца табліца)

–                   А зараз азнаемцеся са зместам практыкавання 192 і дайце тлумачэнне назвам склонаў.

–                   Назоўны склон - гэта прамы склон. Як называюцца ўсе астатнія? (ускосныя)

Практыкаванне 191

-                     Прачытайце тэкст, раскрываючы дужкі.

-                     Выпісаць словазлучэнні з назоўнікамі, вызначыць склон.

-                     Каб вызначыць склон назоўніка ў сказе, давайце складзём алгарытм (на экране)

1. Знайсці слова, да якога адносіцца назоўнік.
2. Паставіць ад гэтага слова пытанне да назоўніка.

-                     Кажуць (пра каго?) пра чалавека (В.с.), складаецца (з чаго?) з абадка, рабілі (з чаго?) з кары, плялі (што?) сетку, плялі (з чаго?) з валакна, прасейвалі (праз што?) праз сетку, мяце (пад чым?) пад кустом.

IV.           Фізкультхвілінка

V.              Паглыбленне ведаў па тэме

– Змяненне назоўнікаў па склонах называецца скланеннем. Карыстаючыся схемай на экране раскажыце пра тыпы скланенняў назоўнікаў.

– Давайце складзём алгарытм, каб правільна вызначыць скланенне назоўнікаў (на экране)

1.Назоўнік паставіць у форме Н. склону адзіночнага ліку.

2.Вызначыць род назоўніка.

3.Вызначыць канчатак назоўніка.

– Давайце звернемся да слоў, запісаных на дошцы, размяркуйце іх на групы па тыпах скланення.

1-е: барацьба, сям’я, 2-е: пісьмо, агеньчык, мядзведзь,снег. 3-е: радасць, мыш.

–                   Звярніце ўвагу на экран. Разгледзьце схему. На якія групы можна размеркаваць назоўнікі ў залежнасці ад апошняй зычнай асновы? Як вы думаеце, для чаго неабходна ведаць аснову назоўніка?

Працягваем працаваць са словамі, запісанымі на дошцы. Зараз вам трэба раскласці гэтыя ж назоўнікі ўжо ў 4 групы (па асновах назоўнікаў)

аснова на цвёрды зычны: барацьба, пісьмо,аб’ява.

аснова на мяккі зычны: сям’я, мядзведзь, радасць

аснова на зацвярдзелы зычны: мыш.

аснова на г, к, х: агеньчык, снег.

Практыкаванне 194

-                     Хто з’яўляецца лірычным героем прачытанага верша?

-                     Якім паўстае перад намі гэты герой?

-                     Якая асноўная думка верша? (Беларусы - дружалюбныя людзі).

-                     Давайце з дапамогай назоўнікаў запішам нацыянальныя рысы характару беларусаў, вызначым скланенне, аснову.

Запіс на дошцы

Дружалюбства, адкрытасць, вальналюбства, мудрасць, таленавітасць, працалюбства, гасціннасць.

-                     Знайдзіце ў тэксце слова, што мае значэнне “наказ, дадзены кім-небудзь сваім патомкам” - запавет. Складзіце з гэтым словам сказ, у якім заключалася б асноўная думка верша.

>                      Запіс на дошцы (калі дазваляе час на ўроку)

Беларус адкрыты ўсяму свету, і ён хоча вольна жыць і служыць добрым запаветам. (вызначыць склон, скланенне назоўнікаў)

VI.           Праверка засваення ведаў па тэме

Праца ў групах. Вучні дзеляцца на 3 групы ў адпаведнасці са значкамі, атрыманымі на пачатку ўрока.

Заданні:

1 група. Узнавіце табліцу “Тыпы скланення назоўнікаў”. Прывядзіце ўласныя прыклады. Прэзентуйце свой адказ.

2 група. Узнавіце “Алгарытм вызначэння скланення назоўніка”. Прывядзіце ўласныя прыклады. Прэзентуйце свой адказ.

3 група. Узнавіце табліцу “Асновы назоўнікаў”. Прывядзіце ўласныя прыклады. Прэзентуйце свой адказ.

VII.       Рэфлексія

-                     Падводзім вынікі сваёй працы па тэме ўрока. Што для вас было цікавым? Што новага даведаліся на ўроку? Чаму навучыліся?

-                     Выстаўленне адзнак.

-                     Калі ўсе было зразумелым, у вас усе атрымалася і вы задаволены працай на ўроку – размясціце свой значок да вяселага смайліка. Калі ж вам было сумна, нічога новага вы не даведаліся, тэма для вас так і засталася незразумелай – размясціце свой значок да сумнага смайліка.

VIII.Дамашняе заданне. §31, практ. 196.

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма: Трыванне дзеяслова. Утварэнне і ўжыванне дзеясловаў закончанага і незакончанага трывання

Мэты і задачы:

Дапамагчы вучням асэнсаваць сутнасць трывальных адносін дзеясловаў, іх формы, значэнне і функцыю ў маўленні, пазнаёміць з сэнсавымі прыметамі трывальных пар (указваюць на абмежаванасць або неабмежаванасць дзеяння) і найбольш даступнымі прыёмамі распазнавання па пытаннях, устанавіць залежнасць формаў часу ад трывання, пазнаёміць са спосабамі выражэння трывальных адрозненняў; выпрацоўваць уменне ўстанаўліваць трыванне дзеяслова як пастаянную граматычную прымету, захоўваць пры вызначэнні неазначальнай формы дзеяслова, практычна пазнаёміць вучняў з групай дзея словаў, якія адначасова маюць значэнне незакончанага і закончанага трывання, навучыць вызначаць трыванне такіх дзеясловаў у кантэксце; спыніць увагу вучняў на разнастайных выпадках чаргавання галосных і зычных гукаў пры ўтварэнні формаў дзеясловаў, трывальных пар; выпрацоўваць адпаведныя арфаграфічныя навыкі; вызначаць мэту ўжывання дзеясловаў незакончанага і закончанага трывання ў тэкстах рознага тыпу і стылю; свядома карыстацца атрыманымі ведамі і ўменнямі ў вусным і пісьмовым маўленні   

Ход урока:

1. Праверка д/з

Апытванне: Якія дзеясловы называюцца зваротнымі?

Дам. Пр. 451

2. Новая тэма:
3. “Здагадайся сам”. Прачытайце дзве групы дзеясловаў, падумайце, у якой з іх запісаны словы, якія называюць яшчэ не закончанае дзеянне

1)    садзіцца, плыць, падабацца, піць.

2)    Сесці, прыплыць, спадабацца, выпіць

Пастаўце да дзеясловаў пытанні. Сфармуляваць правіла закончанага і незакончанага трывання.

 

2. Замаляваць схему

Трыванне дзеяслова

     Незакончанае                       Закончанае

Што рабіць?                             Што зрабіць?

Што раблю?                     Што зраблю?

Жыць, мыць                                  намаляваць

Жыву, мыю                               намалюю

3. Чытанне правіла стар.238

Пр.455 (п, па варыянтах)

Пр.456 (п, каля дошкі)

Пр.457 (п, самастойна)

Пр.458 (в)

Пр.460 (п)

Правіла стар.240

4. Абагульненне

Д\з §61, пр.462

 

 

 

разгарнуць » / « згарнуць

Урок 49

Тэма: Правапіс н, нн у прыметніках. Творчае спісванне тэксту

Мэты і задачы:

Дапамагчы вучням засвоіць правіла напісання н або нн у прыметніках. Выпрацоўваць уменні ўстанаўліваць утваральную аснову і словаўтваральны суфікс прыметніка, карыстацца правілам і адпаведным алгарытмам разважанні пры напісання н ці нн у прыметніках; папаўняць слоўнікавы склад мовы вучняў новымі групамі слоў; вучыць ужываць прыметнікі ва ўласным маўленні з пэўнымі выяўленчымі і стылістычнымі мэтамі

Ход урока:

1. Праверка д/з

Пр.244

Апытванне:

-         Раскажыце пра правапіс прыметнікаў з суфіксам –ск-.

-         Калі перад суфіксам –ск- пішацца ь?

2. Праца каля дошкі

Утварыце прыметнікі ад прапанаваных назоўнікаў

Жнівень, беларус, Смаргонь, таварыш, француз, турыст, гігант, горад, настаўнік, фашыст.

3. Новая тэма

-         Пр.245 (назіранне)

-         Правіла стар.131

-         Пр.246 (п, каля дошкі)

-         Пр.248 (самастойна)

-         Работа ў групах па картках

1 група

Устаўце ў прыметніках адну ці дзве літары н. Выдзеліце суфіксы.

Сві….ыя вушы, карці….ая галерэя, адушаўле…ы назоўнік, мілье..…ы жыхар, дада…ы сказ, страшэ…..ы шторм, жураўлі….ы крык, палымя…..ая прамова, дарэфоме..…ы перыяд, абедзе….ы перапынак, стара…..ы вучань, семя….ы фонд, пясча….ы кар’ер, брытве…..ы прыбор, казе…..ы дом.

 

2 група

Утварыце прыметнікі з літарамі н, нн

Апельсін, апарат, узор, балкон, хвоя, гук, ванна, кукуруза, музей, песня, варыянт, батальен, экскурсія.

3 група

Утварыце прыметнікі пры дапамозе суфіксаў –ан-, -ян-

Лед, волава, дрот, палатно, лен, цьма, торф, салома, вада, полымя.

 

4. Абагульненне

-         Раскажыце пра правапіс н, нн у прыметніках.

Д/з §40, пр.249

 

 

1 група

Удзельнікі групы: ______________________________________________________ _________________________________________________________________________

Устаўце ў прыметніках адну ці дзве літары н. Выдзеліце суфіксы.

Сві….ыя вушы, карці….ая галерэя, адушаўле…ы назоўнік, мілье..…ы жыхар, дада…ы сказ, страшэ…..ы шторм, жураўлі….ы крык, палымя…..ая прамова, дарэфоме..…ы перыяд, абедзе….ы перапынак, стара…..ы вучань, семя….ы фонд, пясча….ы кар’ер, брытве…..ы прыбор, казе…..ы дом.

 

2 група

Удзельнікі групы: ______________________________________________________ _________________________________________________________________________

 

Утварыце прыметнікі з літарамі н, нн

Апельсін, апарат, узор, балкон, хвоя, гук, ванна, кукуруза, музей, песня, варыянт, батальен, экскурсія.

 

3 група

Удзельнікі групы: ______________________________________________________ _________________________________________________________________________

 

Утварыце прыметнікі пры дапамозе суфіксаў –ан-, -ян-

Лед, волава, дрот, палатно, лен, цьма, торф, салома, вада, полымя.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма: Поўная і кароткая формы якасных прыметнікаў

Мэты і задачы:

Дапамагчы вучням асэнсаваць семантыка-граматычнуюспецыфіку кароткіх формаў якасных прыметнікаў, іх фармальныя прыметы, спосаб утварэння, сінтаксічную і стылістычную функцыі ў маўленні. Практычна пазнаёміць з тэкстамі, у якіх ужываюцца кароткія формы прыметнікаў. Выпрацоўваць уменні бачыць кароткія формы прыметнікаў у тэксце, вызначаць сінтаксічную і стылістычную ролі; правільна перакладаць з рускай мовы на беларускую, дарэчы ўжываць ва ўласным маўленні

Ход урока:

1. Праверка д/з

-         Аналіз напісаных сачыненняў

-         Раздаць новыя кнігі, сабраць старыя

-         Апытванне

-         Праверка дам.пр.

-         Гульня “ланцужок”: 1-называе якасны прыметнік, 2 – простую вышэйшую форму, 3 – складаную вышэйшую, 4 – простую найвышэйшую, 5 – складаную найвышэйшую.

2. Новая тэма

Пр. 203 (в, назіранне)

Правіла стар.109

Пр.204 (самастойна)

3. Фізкультхвілінка

-         Якасныя – хлопаем

-         Адносныя – тупаем

-         Прыналежныя – закрываем вочы

2. праяг

Пр. 205 (в)

-         Чытанне матэрыяла для назірання

-         Пр.206 (каменціраванае пісьмо)

4. Абагульненне

5. Д/з § 33, пр.207

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма: Паглыбленне паняцця пра апісанне: спосабы апісанняў. Апісанне прымет, рэчаў, з'яў, людзей, жывёл, ланд шафтаў, мясцо васці, па мяшканняў. Складанне апавядання з апісаннем прымет рэчаў, жывел або памяшкання

Мэты і задачы:

Садзейнічаць паглыбленню і пашырэнню ведаў вучняў пра апісальны тэкст як важнейшы элемент маўлення, які дазваляе ярка, зрокава наглядна, вобразна ўявіць прадмет, чалавека, падзею, з'яву. Пазнаёміць з асноўнай прыметай апісання — паказам шэрагу прымет, з'яў, прадметаў ці падзей, якія неабходна ўявіць сабе ўсе адначасова; замацоўваць паняцце лагічнай схемы (агульнае ўражанне, пералік асобных прымет, выснова); засяродзіць увагу школьнікаў на ролі прыметнікаў у апісанні. Выпрацоўваць уменні аналізаваць апісальныя тэксты, вызначаць тэму і асноўную думку, вылучаць кампазіцыйныя часткі, тлумачыць падзел на абзацы; складаць план, даваць часткам плана загалоўкі. Фарміраваць рэпрадуктыўныя навыкі. Выпрацоўвацьнавык стварэння ўласных апісальных тэкстаў

Ход урока:

1. Праверка д/з

Пр.259

апытванне

1. Стварэнне атмасферы творчасці. Запрашэнне ў вандраванне.

н: Вы любіце падарожнічаць, рабяты? А ці можна падарожнічаць, невыходзячы з памяшкання?

Д: Так! Калі чытаем кнігі, то малюем карціны, апісаныяў творах, і падарожнічаем разам з героямі.

н: А яшчэ можна падарожнічаць, уяўляючы штосьці, прыдумваючы. Такім чынам, наш шлях ляжыць у краіну, якой няма на звычайных геаграфічных картах. Пры чым, каб патрапіць туды, нам не спатрэбяцца ніякія чарадзейныя памагатыя: ні шчупак, ні стары Хотабыч, ні дыван-самалёт. Мы возьмем з сабой толькі ручку і ліст паперы. А краіна гэтая завецца Сачыняйка. Патрапіць туды можа любы чалавек, які ўмее фантазіраваць.

 

н: Спынімся на наступных словах: сачыняць - выбудоўваць думкі ў вызначаным парадку; сачыненне - запіс думак, выкладзеных у вызначаным парадку.

2.      Пастаноўка мэт уроку.

У: Тэма ўроку і будзе сачыненне-апавяданне з элементамі апісання.

У: Але раз ужо мывырашылі адпраўляцца ў незвычайнае вандраванне, то запішам яшчэ адно слова: "фантазія".

3.      Праца над паняццямі "тэкст" і "часткіт эксту".

У: Сачыненне гэта тэкст. Гэта значыць усе сказы аб'яднаныя тэмай і выяўляюць агульную ідэю. І як любы тэкст, запісваюцца па вызначаных правілах. Успомнім іх. (Вучні ўспамінаюць правілы, а ў гэты час на дошцы адчыняюцца карткі з назвамі):

1. Уступ.
2. Асноўная частка.
3. Заключэнне

- Якую ролю адыгрывае кожная частка?

        4. Азначэнне тэмы сачынення.

         У: Такім чынам, у шлях!

У: Якая зараз пара года (Зіма). У Сачыняйцы цяпер таксама зіма. Падумайце, рабяты, якім чынам можна туды патрапіць?

Д: - На санках Дзеда Мароза.

              - На сняжынцы.

              - На зімовым ветры.

              - На веніку бабыЯгі.

         А вось і першы жыхар Сачыняйкі (настаўнік вывешвае плакат Снегавіка). Мне ён распавёў, што яго клічуць Снегавік і яшчэ вось што …   

Я - вясёлы снегавік.

Да зімы лядоўні я абвык.

УСачыняйцы я жыву

І са ўсімі там Я дружу.

 

У: Мусіць жадае распавесці нам што-небудзь цікавае або які-небудзь сакрэт. Прапаноўваю вам напісаць сачыненне на тэму: "Сакрэт снегавіка". (Дзеці запісваюць у сшытак тэму сачынення)

У: Якім будзе тып тэксту?

Вучні: Апавяданне з элементамі апісання.

5.      Азначэнне зместу кожнай часткі. Складанне плану.

- Што будзе галоўным у сачыненні?

- Сам сакрэт Снегавіка.

- У якой частцы тэксту яго запішам?

- У асноўнай.

(Пад таблічкай " Асноўная частка" выстаўляецца таблічка "Сакрэт Снегавіка").

У: - Але Снегавік не будзе распавядаць сакрэт цалкам незнаёмаму чалавеку. Значыць, спачатку трэба пазнаёміцца. У якой частцы апішам сустрэчу з новым сябрам?

Вучні: Ва ўступе. (Пад таблічкай "Уступ" з'яўляецца таблічка   "Сустрэча са снежным чалавечкам").

У: Кожны з вас уяйляе снегавіка па-свойму. У кожнага з іх свой характар, свой настрой. Апішыце іх! Толькі скажыце, дзе варта гэта запісаць?Як выглядае новы знаемы?

У: Якія пачуцці вам прынесла новае знаёмства?

(Адказы дзяцей. З'яўляецца таблічка: "Як добра мець сябра!", якая завяршае план. На дошцы з'яўляецца план складання.).

План складання.

1. Уступ. Сустрэча са снежным чалавечкам.
2. Асноўная частка.

А) Як выглядае новы знаёмы?

У) Сакрэт Снегавіка.

3. Заключэнне. Як добра мець сябра!

6. Запіс сачынення.

У: Жадаю вам цікавага вандравання і чакаю вашых аповедаў.

  

 

 

 

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма: Займеннік як часціна мовы: агульнае значэнне, марфалагічныя прыметы, сінтаксічная роля

Мэты і задачы:

Дапамагчы вучням асэнсаваць асаблівасці займенніка як часціны мовы (агульнае значэнне ўказальнасці, адсутнасць здольнасці называць прадмет або прымету), засвоіць іх граматычныя прыметы, сінтаксічную ролю ў сказе і тэксце; забяспечыць практычнае засваенне стылістычнай своеасаблівасці ўжывання некаторых займеннікаў у маўленні. Выпрацоўваць уменні даваць азначэнне займенніка, бачыць займеннікі ў тэксце, вызначаць пачатковую форму, устанаўліваць іх марфалагічныя прыметы і сінтаксічную ролю ў простым і складаным сказах, функцыю ў тэксце; ужываць займеннікі ва ўласным вусным і пісьмовым маўленні. Удасканальваць уменне перакладаць тэкст навуковага стылю, дакладна перадаючы лагічную структуру і навуковую тэрміналогію арыгінала

Тып урока:                 камбінаваны.

Абсталяванне:   запісы на дошцы, карткі з заданнямі, табліца “Разрады займеннікаў”, дыдактычны матэрыял для індывідуальных заданняў, памяткі для працы ў ПЗС і ППС.

Эпіграф да ўрока:

Я – беларус, я ганаруся,

Што маю гэта імя.

Ніл Гілевіч

 

Запіс на дошцы:

Маю некалькі ў мове нагрузак патрэбных:

Замяняю назоўнік, прыметнік, лічэбнік.

 

Ход урока:

1. Арганізацыйны момант. Аб’яўленне тэмы і мэт урока.

Тэма сённяшняга ўрока: “Займеннік як часціна мовы”. Сёння на ўроку мы з вамі павінны засвоіць, што такое займеннік, якія яго марфалагічныя і сінтаксічныя прыметы, для чаго займеннік ужываецца ў мове, навучыцца знаходзіць займеннікі ў тэксце, а таксама карыстацца імі ў вуснай і пісьмовай мове.

2. Тлумачэнне новага матэрыялу.

-         Звярніце ўвагу на тэкст, запісаны на дошцы.

Мова,

Пявучая родная мова!

Ты – уладарка нявызнаных скарбаў.

Сколькі значэнняў, гучанняў і фарбаў

Мае ў сабе тваё кожнае слова!

А. Зарыцкі

- Растлумачце лексічнае значэнне слова нявызнаных (не спазнаных яшчэ, нераскрытых)

- А пра якія скарбы гаворыцца тут? (скарбы мовы - словы).

- Звярніце ўвагу на выдзеленыя словы. На што яны ўказваюць? (ты – прадмет, сколькі – колькасць, тваё, кожнае – прымету, сабе - прадмет).

- Зробім вывад аб займенніку як часціне мовы (часціна мовы, якая ўказвае на прадмет, прымету, колькасць, не называючы іх).

- А вось як сам займеннік тлумачыць сваю сэнсава-стылістычную ролю ў сказе? (зачытваюць запіс на дошцы)

- Узнікае пытанне: а для чаго патрэбна такая замена? Каб адказаць на яго, звернемся да практыкавання 344. Прачытаем тэкст і вызначым яго тып (апавяданне).

- У чым недахоп гэтага тэкста? (часта ўжываюцца аднакаранёвыя словы).

- Каб пазбегнуць таўталогіі (яшчэ так называецца гэтая з’ява), заменім некаторыя назоўнікі займеннікамі яны, свае.

- Дык якую ролю выконвае займеннік у мове? (робіць мову мілагучнай)

- чытанне правіла стар.179

Пераходзім да працы ў рэжыме дыялога. Знайдзіце займеннікі ў тэксце, вызначце іх сінтаксічную ролю.

Слова маці! Цябе перадам я сынам.

Ты – мой скарб дарагі,

Найсвятлейшая спадчына.

За цябе, калі трэба, жыццё я аддам,

Толькі б песня не моўкла б матчына.

Я. Крупенька

 

-         Чытанне правіла стар.180

-         Знаемства з правілам стар.181

-         Пр.346 (чытаем, вызначаем разрад, лік, склон і род – калі есць)

Робіцца вывад аб марфалагічных і сінтаксічных прыметах лічэбніка: усе лічэбнікі скланяюцца, некаторыя змяняюцца па родах і ліках.

 

3. Замацаванне

- Праца ў мікрагрупах (ПЗС) з частковым выбарам узроўню заданняў. Кожная мікрагрупа атрымлівае блок заданняў (4). У выніку абмену заданнямі ў чацвёрцы кожны вучань засвойвае ўвесь матэрыял (заданні ніжэй).

 

Картка – заданне № 1

1. Што называецца займеннікам? (гл.§49, стар.179)
2. Знайдзі ў тэксце займеннікі і выпішы іх у пачатковай форме:

О, матчына мова,

І першае ў ёй,

І апошняе слова,

Якое ніколі

Нікому не страціць, -

Маці – Радзіма,

Радзіма і маці.

С. Грахоўскі

 

3. Карыстаючыся табліцай, вызначы разрад займеннікаў з задання № 2.

 

Картка – заданне № 2

4. 1. Займеннік называе канкрэтны прадмет, прымету, колькасць ці толькі ўказвае на іх? (гл.§49, стар.179)

2. Выпішы з тэкста займеннікі, абазнач у дужках, на што яны ўказваюць (прадмет, прымета ці колькасць).

Усе хваробы лечаць словы,

Падымаюць нам настрой.

Хай жа будзе наша мова

Лепш за лекарскі настой.

Т. Лётка

3. Вызначы сінтаксічную ролю займеннікаў.

 

Картка – заданне № 3

1. Як змяняюцца займеннікі?
2. Выпішы займеннікі з тэкста і вызначы склон

Слова маё!

Я ў цябе не прашу

Ні славы, ні ўзнагароды.

Кожнаму ціха зайдзі ў душу

І застанься там назаўсёды.

Г. Бураўкін

3. Складзі словазлучэнні па схемах:

займеннік + назоўнік

дзяслоў + займеннік

займеннік + прыметнік

 

Картка – заданне № 4

1. Якім членам сказа могжа быць займеннік?
2. Выпішыце займеннікі з тэкста, у дужках укажы, замест якіх часцін мовы яны ўжыты.

Цябе не ўратуюць замовы

І ўсякія зёлкі, калі

Сваёй адцураешся мовы,

І маці, і роднай зямлі.

С. Грахоўскі

3. Выпішы з тэкста словазлучэнні, у склад якіх уваходзіць займеннік.

- Абмеркаванне.

- Наступнае заданне называецца “Дыктант па памяці”. Я чытаю верш. Вы павінны сваімі словамі, але як мага бліжэй да тэксту перадаць яго, захоўваючы па магчымасці займеннікі.

І гонар свой – не трэба нам благога.

І звычай свой – па-людску жыць з людзьмі

Дабро сваё, не трэба нам чужога

І будзе ўсё. Бо працавіты мы.

Я. Геніюш

Некалькі дыктантаў зачытваюцца, называюцца займеннікі.

- А пра якія рысы нацыянальнага характару беларусаў гаворыць Я. Геніюш? (чалавечнасць, працавітасць).

- Давайце цяпер зачытаем эпіграф да нашага урока (зачытваецца). Як вы думаеце, чаму беларусы могуць і павінны ганарыцца сваім імем? (бо беларусы спрадвеку лічыліся чыстымі, сумленнымі, працавітымі людзьмі; бо ў іх багатая гісторыя і культура; бо ў іх цудоўная мова).

 

4. Абагульненне.

- Што такое займеннік?

- Якія яго марфалагічныя прыкметы?

- Якую сінтаксічную ролю выконвае ў сказе?

- Для чаго патрэбны займеннікі?

Д/з: § 49 пр.347

 

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма: Групы займеннікаў па значэнні. Асабовыя займеннікі

Мэты і задачы:

Спрыяць знаёмству вучняў з падзелам займеннікаў на групы паводле значэння і граматычных функцый; узнавіць і паглыбіць веды пра асабовыя займеннікі, удаклад ніць іх семантыку, асаблівасці склонавых формаў і іх ужывання ў дыялагічным і маналагічным маўленні. Удасканальваць уменні вылучаць займеннікі з тэксту, вызначаць іх разрад (з апорай на падручнік), устанаўліваць семантыку асабовых займеннікаў, дарэчна ўжываць у вусным і пісьмовым маўленні. Пазнаёміць з некаторымі правіламі маўленчага этыкету: няветліва гаварыць «ён», «яна» пра асобу, што прысутнічае пры размове; выпадкі ўжывання займенніка Вы пры ветлівай форме звароту да аднаго суразмоўніка ў вуснай і пісьмовай формах

Ход урока:

1. Арганізацыйны момант

Праверка д/з:

-         Вусны адказ правіла

-         Праца з картамі для праверкі засваення разрадаў займеннікаў:

Устаўце займеннікі і вызначце іх разрад.

У лес прыйшла зіма, прынесла … (яна) маразы і сцюжы. … (усе) зайцы апранулі кажушкі. Цепла … (ім).

Толькі малады заяц у шэрым кажушку скача і дрыжыць ад холаду. Заўважыў … (яго) стары заяц і прынес кажушок. А … (свой) старэнькі малады заяц на куст ядлоўцу павесіў.

Прыйшла ў лес вясна. … (усе) зайцы знайшлі … ()свае адзенне і адразу парыжэлі. Адзін толькі малады зайчык не можа кажушок знайсці. Горача … (яму) ў лесе. Забіўся … (ен) пад дрэва, а там галодны воўк зубамі ляскае. Кінуўся заяц ад … (яго) ўцякаць. Прысеў перавесці дух і раптам заўважыў … (свой) кажушок.

2. Новая тэма

-         Правіла стар.188 (адказаць на пытанні)

-         Правіла стар.188-189

-         Адзначыць, што асабовы – ад слова асоба. Асобай называюць чалавека з яго індывідуальнымі асаблівасцямі. А ці заўседы асабовыя займеннікі называюць асобу чалавека? Не (м.б. ен – кот, яна – сумка, яно - зерне)

-         Пр.354 (в)

-         Пр.355 (назіранне)

-         Пр. 356 (1,3, 4 сказы каля дошкі)

-         Правіла стар.191

-         Пр.357 – правіла стар.191

-         Пр.358 (п, каля дошкі)

-         Пр.359 (в)- правіла стар.192

3. Абагульненне, штог новага даведаліся на ўроку?

Д/з стар.188-192 пр.300 (адну частку на выбар)

  

 

 

Устаўце займеннікі і вызначце іх разрад.

У лес прыйшла зіма, прынесла … маразы і сцюжы. … зайцы апранулі кажушкі. Цепла … .

Толькі малады заяц у шэрым кажушку скача і дрыжыць ад холаду. Заўважыў … стары заяц і прынес кажушок. А … старэнькі малады заяц на куст ядлоўцу павесіў.

Прыйшла ў лес вясна. … зайцы знайшлі … адзенне і адразу парыжэлі. Адзін толькі малады зайчык не можа кажушок знайсці. Горача … ў лесе. Забіўся … пад дрэва, а там галодны воўк зубамі ляскае. Кінуўся заяц ад … ўцякаць. Прысеў перавесці дух і раптам заўважыў … кажушок.

разгарнуць » / « згарнуць

Урок 2

Тэма: Уладзімір Ліпскі. «Ад роду — да народу»(З кнігі «Я»)

Мэты і задачы:

Абудзіць у вучняў усведамленне таго, што кожны чалавек — выключная, непаўторная асоба, якая наследуе якасці, рысы, прыкметы сваіх бацькоў і дзядоў, свайго роду, і кожны абавязаны ведаць і шанаваць сваіх продкаў; дапамагчы падлеткам зразумець, што чалавек — маленькая часцінка свету — належыць да свайго народа і павінен годна яго прадстаўляць, ведаць сваю гісторыю і ганарыцца ёю, любіць і берагчы родную зямлю. Навучыць складаць радаводнае дрэва

Ход урока:

1. Праверка д\з

Растлумачце значэнні слоў прыгажосць і дабро. Выкарыстайце іх у у звязным выказванні на тэму “Кніга – крыніца дабра і прыгажосці”.

2. Новая тэма:

Эпіграф да ўрока:

Адкуль мы? Чые мы? І хто мы?

Скажы мне, зямля, па сакрэту.

Мне слухаць, не чуючы стомы,

Агністую музыку свету. М.Мятліцкі

-          Як вы разумееце эпіграф да ўрока?

На дошцы запісаны словы: Мой род, родная зямля, народ.

-          Што абагульняе гэтыя словы? Што агульнае ў іх есць? Што значыць род?

• Чытанне твора У.Ліпскага “Ад роду – да народу” стар.5-9
• Абмеркаванне:

-          Чым спадабаўся вам прачытаны твор?

-          Якія малюнкі ўзніклі ў вашым уяўленні?

-          Які ўрывак з тэксту вам найбольш спадабаўся?

• Праца над тлумачэннем слоў і выразаў

Як вы разумееце аўтарскія выразы:

-          Кожны чалавек – асоба, кожнае чалавечае жыцце – кніга, чалавек – гэта цэлая планета.

• Пераказ тэксту па плану:

-          Кіруючыся прапанаваным планам паспрабуйце пераказаць тэкст.

План

1. Людзі планеты Зямля.
2. Радавод Дрэва прыроды.
3. Сямейны радавод.
4. Кожны чалавек – асоба.
5. Чароўнае кола жыцця.
6. Хай так будзе!

• Ідэйна-стылістычны аналіз:

-          Назва твору “Ад роду – да народу” заключае ў сабе кароткую фармуліроўку ідэі твора. Дакажыце гэта.

-          Знайдзіце ў творы радкі, якія з’яўляюцца галоўнай думкай твора.

-          Як вядома, пытальныя сказы патрабуюць адказу. А ці есць у творы пытальныя сказы. Паспрабуйце адказаць на гэтыя пытанні. Пытанні, якія не патрабуюць адказу называюцца рытарычнымі.

-          Для чаго аўтар выкарыстоўвае ў тэксце клічныя сказы? (перадаць пачуцці і перажыванні) Якія пачуцці і перажыванні імкнецца перадаць нам аўтар?

• Складанне радаводу

-          Які радавод у дрэва прыроды? Пакажыце гэта пры дапамозе малюнка.

-          Чым падобны Дрэва жыцця і дрэва прыроды? А лес дрэва і чалавека?

-          У выглядзе якога малюнка можна паказаць жыцце чалавека, яго радавод? Што пра гэта гаворыць нам аўтар? Знайдзіце і зачытайце адпаведныя радкі.

• Знаемства з радаводам Я.Купалы ў падручніку стар.9

Д/з. Заданне 9 чытаць стар.10-12 адказаць на пытанні

 

 

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма: Уводзіны. Кніга адкрывае свет

Мэты і задачы ўрока:

Акрэсліць (з дапамогай вучняў) ролю літаратуры ў жыцці чалавека, значэнне кнігі —мудрага спадарожніка і дарадцы. Прыгадаць важнейшыя прыёмы і сродкі мастацкага адлюстравання ў літаратуры (аднавіць веды вучняў, набытыя ў 5-м класе). Пазнаёміць шасцікласнікаў з падручнікам (зместам, структурай, афармленнем), прачытаць уступны артыкул «Кніга адкрывае свет»

Ход урока:

1. Арганізацыйны момант (раздаць падручнікі і падпісаць сшыткі)
2. Новая тэма

Эпіграф да ўрока:

Яе мы сябрам называем,

Яна нам тайны адкрывае.

Мы з ей павінны век дружыць,

Бо вучыць нас на свеце жыць.

-          Разгадайце загадку і скажыце, пра што мы будзем сення гаварыць?

Уступнае слова настаўніка: Кніга — верны і надзейны сябар чалавека.

-          Якія мастацкія азначэнні-эпітэты можна падабраць да слова кніга? Пабудуйце з імі свае сказы.

-          Чым для вас з’яўляецца кніга?

-          Як можна назваць чалавека, які валодае такой каштоўнасцю, як незвычайная любоў да кнігі?

3. Гутарка:

-          Ці любіце вы чытаць?

-          Якія кнігі вам найбольш падабаюцца? (назваць тэму – пра што)

-          Які след пакінулі ў вашай памяці творы прачытаныя ў 5 класе? Чаму навучылі?

-          Акрэсліце тэматыку запісаных на дошцы прыказак:

У кнізе святло. Яно патрэбна ўсім.

Дзе розумам не дайду, дык у кніжцы знайду.

Дзе есць розум, там павінна быць і кніга.

4. Чытанне артыкула ў падручніку стар.3-4, абмеркаванне

-          Пра каго гэта сказана:

Схіляўся над кнігамі, як чарадзей,

Іх выдаў ў Вільні, у Празе нямала,

Кніжную мудрасць ен нес да людзей,

Каб мудрасці гэтай святло не згасала.

Што вам вядома пра гэтага чалавека?

-          Ф.Скарына вельмі любіў нашу мову. У адной з прадмоў да кнігі Бібліі ен пісаў “Як ад нараджэння звяры, што ходзяць у пустыні, ведаюць ямы свае, птушкі, што летаюць па небе – ведаюць гнезды свае, рыбы, што плаваюць па моры і ў рэках – чуюць віры свае, пчолы і тым падобныя бароняць вуллі свае, тако ж і людзі – дзе нарадзіліся і дзе ўскормлены суць па бозе да таго месца вялікую маюць.”

-          Якая галоўная думка гэтага выказвання?

-          Якія парады па карыстанню кнігай дае Ф.Скарына? Знайдзіце гэтыя словы ў тэксце ўступнага арткула.

-          Якія парады па чытанню твораў даюць аўтары падручніка?

-          Раскрыйце падручнік на стар.396. Давайце разам паразважаем, якія творы мы будзем вывучаць на працягу года.

5. Абагульненне

Праца ў парах:

-          Правядзіце лініі, якія звяжуць пытанні і правільныя адказы на іх.

Як можна назваць кнігу?

            Якія ўрокі вы вынеслі з сенняшняй размовы пра кнігу? Чым узбагацілі сябе?

Д/з. Растлумачце значэнні слоў прыгажосць і дабро. Выкарыстайце іх у у звязным выказванні на тэму “Кніга – крыніца дабра і прыгажосці”.

  

разгарнуць » / « згарнуць

Урок 46

Тэма: Сяргей Тарасаў.«ЕўфрасінняПолацкая»

Мэты і задачы:

Абагульніць веды вучняў пра беларускую асветніцу і святую Еўфрасінню Полацкую; пазнаёміць з мастацкім увасабленнем Еўфрасінні ў празаічным творы; выявіць непасрэдныя вучнёўскія ўражанні ад літаратур нага тэксту і твора жывапісу; дапамагчы шасцікласнікам асэнсаваць веліч постаці асветніцы, яе ролю ў беларускай гісторыі

Эпіграф:

Я знаю, што зраблю перад судом суровым:

Я славу зберагу, я прынясу ім Слова!

Л. Тарасюк

 

Ход урока

1. Сабраць сшыткі па літаратуры

I. Уступнае слова настаўніка: (слайд №1)

         - Еўфрасіння Полацкая. Без гэтага імя немагчыма ўявіць не толькі панараму духоўнага жыцця на ўсходнеславянскіх землях у XII стагоддзі, але і ўсю шматвякавую гісторыю Беларусі. Князёўна, ігумення, выдатная асветніца, пра якую “Жыціе” кажа, што яна – “небопарный орел, попаривши от Запада и до Востока, яко луча солнечная, просветивши всю землю Полоцкую”, святая Еўфрасіння пакінула пра сябе вечную памяць у душы народа. Паміж намі і часам, калі жыла знакамітая палачанка, ляжыць больш за восем стагоддзяў.

Тэма нашага ўрока: “Промень сонечны, які прасвятліў зямлю Полацкую…” (Верш Міхася Скоблы “Еўфрасіння Полацкая” (слайд №2)

• Якую мэту ставіць кожны з вас перад сабою на гэтым уроку?
• Перш чым пачнем працу з мастацкімі творамі, скажыце, што вы ведаеце пра Ефрасінню Полацкую?

 

 

II. Прэзентацыя

Будучая святая нарадзілася ў сям’і князя Святаслава-Георгія, малодшага сына Усяслава Чарадзея. Дзяўчынку назвалі старажытным крывіцкім іменем Прадслава. Вучылася Прадслава ў школе пры Сафійскім саборы або дома, пры княжым двары. Настаўнікамі былі духоўныя асобы, найперш манахі, падручнікамі – Святое Пісанне, жыційная літаратура…(слайд №4)

Княская дачка мела доступ да самых розных кніг. Ужо ў бацькоўскім доме, апрача рэлігійнай літаратуры, Прадслава магла чытаць раман аб подзвігах Аляксандра Македонскага – “Александрыю”, вострасюжэтную “Аповесць пра Акіра Прамудрага” і іншыя кнігі.

Дзяцінства князёўны праходзіла не толькі ў бацькавым хораме. Прадслава заходзіла да гандляроў і рамеснікаў, што жылі на пасадзе. Пасля цесных курных хацін простага люду асабліва ўражвалі дзяўчынку полацкія храмы і найперш велічны Сафійскі сабор з яго багатымі фрэскавымі размалёўкамі. Яна імкнулася пачуць гусляра, пабачыць выступленні скамарохаў. Ад карміліцы, нянек, ад маці – княгіні Сафіі яна чула казкі, абрадавыя песні, замовы і заклёны.

Слава аб прыгажосці і адукаванасці Прадславы разнеслася па ўсіх гарадах, і ў Полацк да князя Святаслава-Георгія зачасцілі сваты. Калі князёўне споўнілася дванаццаць гадоў, бацькі вырашылі аддаць яе замуж за сына нейкага слаўнага багаццем і княжэннем валадара. Наперадзе ў Прадславы быў звычайны для жанчын яе кола лёс: нараджэнне і выхаванне дзяцей, хатнія клопаты, чаканне свайго гаспадара-князя з паходу або з ловаў…

І тут нечакана для блізкіх яна выбірае іншы шлях.

Прадслава прыходзіць у манастыр. Яе цётка, удава князя Рамана Усяславіча, якая была ігуменняй імкнецца яе адгаварыць. Але Прадслава дабіваецца свайго і пад іменем Еўфрасіння таемна ад бацькоў прымае пострыг, ахвяруючы сябе Хрысту.

Даведаўшыся пра доччын учынак, князь Святаслаў-Георгій ад гора рваў на галаве валасы, а княгіня Сафія галасіла па Прадславе, як па нябожчыцы. Гэта было першае і вельмі цяжкае выпрабаванне юнай Хрыстовай нявесты, але яна здолела пераканаць бацькоў ў правільнасці свайго выбару, у тым, што яны мусяць не смуткаваць, а цешыцца: іхняя дачка аддала ўсю сябе Госпаду.

 

III. Выразнае чытанне верша Міхася Скоблы “Еўфрасіння Полацкая”

Тлумачэнне незразумелых слоў:

Келля – асобны пакой манаха ў манастыры

Манастыр – 1. Рэлігійная абшчына манахаў або манашак, якая ўтварае царкоўна-гаспадарчую арганізацыю. 2. Тэрыторыя, царква і жылыя памяшканні такой абшчыны.

 

IV. Работа па абмеркаванню верша

Чым прывабіў вас вобраз Еўфрасінні ў вершы М. Скоблы? На якія радкі твора вы звярнулі асаблівую ўвагу? Абгрунтуйце, чаму?

 

1. Стварыце славесны малюнак келлі, у якой працавала Еўфрасіння па вершу М. Скоблы. (слайд №5)

2. Узнавіце ў памяці зрокавыя і слыхавыя вобразы верша. Зачытайце адпаведныя радкі твора.

1. Што азначае аўтарскі выраз «Хай пачуюць і Рым, і Грэцыя вольналюбівы наддзвінскі Край»? Чаму слова «Край» напісана з вялікай літары? Што хацеў гэтым сказаць аўтар?

2. Знайдзіце ў тэксце мастацкія тропы, якімі карыстаецца аўтар для перадачы гонару за справы Еўфрасінні Полацкай, захаплення яе дзейнасцю і радасць ад усведамлення таго, што яна — дачка зямлі беларускай.

1. Растлумачце выраз: «Кнігі першыя беларускія бласлаўляе князёўна ў свет». (Звычайна блаславенне даюць бацькі дзецям, выпраўляючы іх на вучобу, у армію, у самастойнае жыццё. Перапісванне кніг у часы Еўфрасінні Полацкай было цяжкай справай)

2. У якіх словах заключана асноўная думка верша?

 

 

 

2. Растлумачце сэнс радкоў эпіграфа да ўрока.

 

 

VI. Фізкультхвілінка

 

7. Слова настаўніка:

         - Еўфрасіння Полацкая – першая святая сярод славянскіх народаў. У “Жыціі Еўфрасінні Полацкай” пішацца: “Старых вучыла цярпенню і ўспрыманню, юных – душэўнай чысціні і цялеснаму супакаенню, гавенню шчыраму, хаджэнню рахманаму, голасу ціхмянаму, слову дабрачыннаму, ядзенню і піццю маўкліваму; пры старэйшых маўчаць, мудрых слухаць; да старэйшых – пакоры, да роўных і меншых – любові некрывадушнай; мала казаць, а болей разумець”. Мошчам Еўфрасінні Полацкай можна пакланіцца, наведаўшы Спаса-Еўфрасіннеўскі манастыр у Полацку.

- Скажыце, як ушанавана імя асветніцы ў наш час? (слайды № 7 - 10)

 

X. Дамашняе заданне: С.226 – 227, верш М.Скоблы выразна чытаць

 

XI. Рэфлексія.

Пытанні:

1. Што новага вы даведавіліся пра Еўфрасінню Полацкую?

2. Што асабліва вас уразіла ў яе асобе, жыцці?

3. Якая работа на ўроку вас найбольш захапіла, вам асабліва спадабалася?

4. Што засталося незразумелым? Над чым бы вы хацелі яшчэ паразважаць?

 

Каментарый:

1. Урок суправаджаецца мульцімедыя прэзентацыяй, якая ўяўляе:

1-ы слайд – Карціна С.Лагуновіча-Чарапко. Еўфрасіння Полацкая

2-і слайд – словы з “Жыція” - “небопарный орел, попаривши от Запада и до Востока, яко луча солнечная, просветивши всю землю Полоцкую” на фоне краявідаў Полаччыны.

3-і слайд – Спаса-Еўфрасіннеўскі манастыр, мэты ўрока.

4-ы слайд – Сафійскі сабор

5-ы слайд – Еўфрасіння полацкая ў келлі.

6-ы слайд – Фрэскі ліку святой Ефрасінні Полацкай

7- 10 слайды – Помнікі Еўфрасінні ў Полацку і Мінску, юбілярныя грашовыя адзінкі .

 

 

Урок 47

Тэма: С.Тарасаў «Фрэскі». Тэмаі ідэя літаратурнага твора

Мэты і задачы:

Прааналізаваць час і месца дзеяння ў творы, прыгадаць эпізоды сустрэчы з князёўнай Прадславай хлопчыка Андрэйкі і мастака Лукаша. Засяродзіць увагу вучняў на вобразеігуменні Еўфрасінні, спосабах абмалёўкі яепостаці ў літаратурных творах і жывапісныхпалотнах. Паглыбіць веды вучняў пра тэмуі ідэю літаратурнага твора. Дапамагчы вучнямвызначыць тэму і сфармуляваць ідэю апавядання С. Тарасава «Фрэскі»

ХОД УРОКА:

1. Праверка д\з

-         Выразнае чытанне верша

2. Новая тэма

-         Прачытаць твор стар.228-236

-         Абмеркаванне твора па пытаннях падручніка

-         Чытанне артыкула Пра тэму і ідэю стар.264-267

-         Запіс азначэння ў сшыткі

-         Вызначэнне тэмы і ідэі апавядання Тарасава

3. Абагульненне

Д/з. Самастойна перачытаць апавяданне С. Тарасава «Фрэскі». Пад рыхта ваць вуснае выказванне (на падставе літаратурных твораў і карцін жывапісу) пра Еўф расінню Полацкую і яе ролю ў нашайгісторыі і культуры

 

разгарнуць » / « згарнуць

Урок 27

Тэма: Рыгор Барадулін. «Уцякала зіма ад вясны». Увасабленне ў літаратурным творы

Мэты і задачы:

Развіваць рэпрадуктыўнае і творчае ўяўленне вучняў у працэсе знаёмства з вершам Рыгора Барадуліна, дапамагчы спасцігнуць вобразы і карціны прыроды, створаныя паэтам, багацце сродкаў мастацкага выяўлення, паглыбіць веды пра мастацкія тропы (эпітэт, параўнанне, метафара), растлумачыць сутнасць разнавіднасці метафары — увасаблення

Ход урока:

1. Праверка д/з

• Апытванне верша на памяць
• Самастойная работа для астатніх вучняў

Прачытайце верш Р. Барадуліна «Уцякала зіма ад вясны» стар. 125.

І адкажыце пісьмова на пытанні:

1. Якія фарбы пераважаюць у прыродзе зімой, а якія вясной?
2. Каму вы больш спачуваеце зіме ці вясне? Чаму?
3. Параўнайце верш Р. Барадуліна «Уцякала зіма ад вясны» з вершам У.Дубоўкі “Восень”:

Набліжалася восень да нас

Ціхутка.

Уцякала лета ад восені

Хутка.

Пагубляла, уцякаючы, лета

Уборы.

А яны – у амшарах, у пушчы,

Як зоры.

Як чырвоныя зоры, каліна,

Брусніцы.

У іх пра новае лета надзея

Ільсніцца.

Што агульнага ў гэтых творах?

• Сюжэт (у аснове яго казачная гісторыя)
• Героі
• Вобразна-выяўленчыя сродкі (назавіце якія)
• Жанр.

4. Прачытайце матэрыял падручніка стар.126-128. Запішыце ў сшытак азначэнне ўвасаблення.
5. Знайдзіце ўвасабленні ў вершы Р. Барадуліна «Уцякала зіма ад вясны».
6. Ахарактарызуйце кожную пару года (выкарыстоўваючы вывучаныя вершы) па ўзору:

Зіма	Вясна	Лета	Восень
Агаліла дрэвы і кусты; Замарозіла рэкі, азеры скавала; Зацерушыла пушыстым снегам палі і сенажаці

 

Д/з. Стар. 125-128, падрыхтаваць выразнае чытанне верша (або вывучыць яго на памяць), пытанні 4 і 5.

 

 Самастойная работа

1. Прачытайце верш Р. Барадуліна «Уцякала зіма ад вясны» стар. 125.

І адкажыце пісьмова на пытанні:

2. Якія фарбы пераважаюць у прыродзе зімой, а якія вясной?
3. Каму вы больш спачуваеце зіме ці вясне? Чаму?
4. Параўнайце верш Р. Барадуліна «Уцякала зіма ад вясны» з вершам У.Дубоўкі “Восень”:

Набліжалася восень да нас

Ціхутка.

Уцякала лета ад восені

Хутка.

Пагубляла, уцякаючы, лета

Уборы.

А яны – у амшарах, у пушчы,

Як зоры.

Як чырвоныя зоры, каліна,

Брусніцы.

У іх пра новае лета надзея

Ільсніцца.

Што агульнага ў гэтых творах?

• Сюжэт (у аснове яго казачная гісторыя)
• Героі
• Вобразна-выяўленчыя сродкі (назавіце якія)
• Жанр.

5. Прачытайце матэрыял падручніка стар.126-128. Запішыце ў сшытак азначэнне ўвасаблення.
6. Знайдзіце ўвасабленні ў вершы Р. Барадуліна «Уцякала зіма ад вясны».
7. Ахарактарызуйце кожную пару года (выкарыстоўваючы вывучаныя вершы) па ўзору:

Зіма	Вясна	Лета	Восень
Агаліла дрэвы і кусты; Замарозіла рэкі, азеры скавала; Зацерушыла пушыстым снегам палі і сенажаці

 

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма:        Мікола Сурначоў.«У стоптанным жыце»

Мэты і задачы:

Расказаць пра жыццёвы лёс паэта Міколы Сурначова. Давесці да вучняў шчырасць, цеплыню, задушэўнасць лірычнага ўспаміну пра вайну, выклікаць эмацыянальную рэакцыю на падзеі тых далёкіх часоў, моцнае суперажыванне лёсу лірычнага героя

         Ход урока:

1. Праверка д/з

Д/з. Падрыхтаваць выразнае чытанне твора, адказы на пытанніпадручніка. Знайсці і пра каменціраваць апісанні паводзін ВітаўтаВялікага, Ульрыка фон Юнгінгенаі польскага караля Ягайлы

2. Новая тэма

-         Уступнае слова пра тэму раздзела (аналіз эпіграфа да раздзела:

Я вас прашу, не зведаў хто вайны,

Прашу вас, мае дочкі і сыны,

Узяць хоць долю памяці маей,

Каб потым ей не зарасці травой.

А.Вярцінскі)

- Назавіце творы і аўтараў, з якімі мы пазнаемімся ў гэтым раздзеле. Аб чым гавораць вам назвы твораў?

-         Біяграфія М.Сурначова

Сурначоў Мікола, нарадзіўся ў снежні 1917 г. у вёсцы Слабада Рагачоўскага раёна Гомельскай вобласці ў сялянскай сям'і.

 

Пасля заканчэння Гомельскага сельскагаспадарчага тэхнікума працаваў аграномам на Рагачоўшчыне. Потым перайшоў у раённую газету «Камунар». У 1937-1939 гг. вучыўся на літаратурным факультэце Гомельскага педагагічнага інстытута. У 1939 г. перавёўся ў Менскі педагагічны інстытут. Вучобу сумяшчаў з працай у рэспубліканскіх газетах «Звязда» (1939-1940) і «Чырвоная змена» (1940-1941). З 1941 г. - у Савецкай Арміі, удзельнічаў у абароне Каўказа, у вызваленні Беларусі, Украіны, Румыніі, Польшчы.

 

Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі і медалямі.

 

Загінуў 20.04.1945 г. пад Берлінам.

 

Друкавацца пачаў у 1933 г. (рагачоўская раённая газета «Камунар»). Выйшлі зборнікі паэзіі «На сурмах баравых» (1946), «Барвовая зара» (1959), кніга вершаў, лістоў і ўспамінаў «Акопны спеў» (1986). Выступаў з літаратурна-крытычнымі артыкуламі і рэцэнзіямі.

 

Калi б ён не напiсаў больш нiчога, апрача верша «У стоптаным жыце», то i тады яго iмя засталося б у беларускай лiтаратуры. Студэнтам Мiнс-кага педiнстытута паэт трапiў на фронт, прайшоў амаль усю вайну i загiнуў пад Берлiнам, не дажыўшы тры тыднi да перамогi. Без паэзii ён не мог жыць нават у акопах, пад артабстрэламi i бамбёжкамi. У 1942 г. Сурначоў пiсаў свайму сябру П. Пранузу: «Брыдзём дарогай. Пачынае пiкiраваць фашысцкi самалёт, а мы iдзём у жыта i давай чытаць вершы М. Багдановiча...» Пачаў друкавацца ў 1938-м, пасмяротна выйшлi тры зборнiкi, найбольш поўны — «Акопны спеў» (1986). «У стоптаным жыце» на рускую мову па-майстэрску пераклаў А. Твардоўскi. Але i астатнiя вершы Сурначова напiсаны ярка, ён мог бы быць адным з лепшых у сваiм таленавiтым паэтычным пакаленнi. Пахаваны паэт у брацкай магiле ў нямецкiм г. Бад-Фрэенвальдэ.

 

У СТОПТАНЫМ ЖЫЦЕ

Нiколi не ехаць

Хлапцу маладому

Да блiзкага гаю,

Да роднага дому.

Над iм асыпаюцца

Слуцкiя краскi,

Абсмалены колас

Схiлiўся да каскi.

Ляжыць ён, як вiцязь,

У стоптаным жыце.

Мацi спаткаеце,—

Ёй не кажыце...

 

1941, Заходнi фронт

3. Аналіз твора па пытаннях

-         Акрэсліце ваша ўспрыняцце праслуханага твора. Што ў ім на першым плане – падзея ці аўтарскае пачуцце?

-         Які момант жыцця хлопца згадваецца ў вершы?

-         Дзе і калі адбываецца дзеянне?

-         Як прырода паказана ў творы?

-         Які агульны настрой верша?

-         Пракаменціруйце назву твора. Сімвал жыцця – жыта. А стоптанае жыта – сімвал …?

-         Якім настроем прасякнуты кожная страфа верша? Як іх патрэбна чытаць?

-         Знайдзіце ў творы мастацкія сродкі? Чаму іх так мала?

-         Да каго звяртаецца аўтар у апошніх радках верша?

Д/з. Выразнае чытанне і аналіз верша

 

разгарнуць » / « згарнуць

Урок 57

Тэма: Іван Пташнікаў.«Алені»

Мэты і задачы:

Увесці вучняў у мастацкі свет твора (знаёмства з часам і месцам дзеяння, падзеямі, героямі), асноўную ўвагу скіраваць на майстэрства пісьменніка ў абмалёўцы прыроды); данесці да шасцікласнікаў гуманістычны пафас твора, ідэю дабрыні, духоўнай шчырасці і прыгажосці, міласэрнасці чалавека да прыроды (на вобразе дзяўчынкі Іркі)

ХОД УРОКА:

1. Праверка д/з

-         Пераказ твора “Стары бабер” А.Жука.

2. Новая тэма

Эпіграф да ўрока:

Дзе ж падзецца беднай той прыродз,

У прыроды менее сяброў…

С.Законнікаў

- уступнае слова настаўніка

- Настаўнік чытае пачатак тэксту, акцэнтуе ўвагу на прыгажосці мясцін (311-321 старонкі)

    Калі і дзе будуць адбывацца падзеі ў творы?

    Якія геаграфічныя назвы ўжываюцца? Растлумачце іх назву.

-         Праца над апісаннем пушчы Паліка. Які багаты яе раслінны і жывельны свет! Клас дзеліцца на 5 груп, заданні для кожнай з груп:

    Якія дрэвы растуць у пушчы?

    Грыбы

    Ягады

    Расліны

    Птушкі, жывелы і іншыя жывыя істоты

-         Апытванне на ўважлівасць:

    Ці адначасова жаўцеюць вольхі і бярозы?

    Якіх птушак Ірка назвала зладзеямі?

    Як пчолка п’е з кветачкі?

-         Развіцце звязнай мовы: Паспрабуйце пераказаць любы ўрывак з твора, як мага бліжэй да тэксту.

Д/з. Прачытаць твор стар.311-331

 

Урок 59

Тэма: Галоўныя героі апавядання І.Пташнікава “Алені”.

Мэты і задачы:

Прааналізаваць другую палову апавядання, разгледзець асноўныя эпізоды, звярнуць увагу на характары і паводзіны бацькоў Іркі, высветліць прычыны іх душэўнай чэрствасці. Прасачыць, як паказвае пісьменнік перажыванні Іркі, якімі сродкамі перадае яе стан у крытычнай сітуацыі, вызначыць, хто вінаваты ў яе цяжкай хваробе. Разгледзець рэпрадукцыю карціны Г. Шапялевіч «У пушчы», параўнаць свет прыроды, створаны мастаком і пісьменнікам. Акрэсліць тэму і асноўную ідэю апавядання; выхоўваць гуманныя, беражлівыя адносіны да акаляючага нас свету прыроды

Ход урока:

1. Хто з герояў твора тонка адчувае прыроду, умее бачыць у звычайным дзівоснае?
2. Чаму прырода паказана праз успрыняцце дзяўчынкі?
3. Колькі гадоў Ірцы?
4. Якія рысы характару ей уласцівы?
5. Як можна назваць чалавека, які прыкмячае прыгажось кожнага дрэўца, расліны?
6. Знайдзіце і зачытайце ўрывак пра першую сустрэчу Іркі з аленямі.Стар.316
7. Пры дапамозе якіх вобразна-выяўленчых сродкаў аўтар паказвае пярэдняга аленя?
8. Калі адбылася другая сустрэча? Параўнайце гэтыя эпізоды. Стар.320
9. Што нагадалі дзяўчынцы выбухі?
10. Што перажыла сям’я Іркі ў час вайны. Што перажылі жывелы?
11. Як жылося сям’і лесніка?
12. Зачытайце ўрывак сустрэчы Ірынкі з аленямі ля стажка. Стар.324
13. Якія рысы характару гераіні тут раскрываюцца?
14. Чаму рагаты не ўзяў хлеб?
15. Перакажыце што далей здарылася з Рагатым?
16. Якую ацэнку вы даеце гэтаму ўчынку? На чыім баку вашы спачуванні?
17. Як характарызуюць Ірынку адносіны да бацькі і Язэпа?
18. Зачытайце ўрывак апошняй сустрэчы дзяўчынкі з аленямі. Якія пачуцці яна перажыла, калі пераканалася, што Рагатага забілі?
19. Знаемства з карцінай Галіны Шапялевіч “У пушчы”. Якім паўстае свет мастацкай прыроды на палатне? Што агульнага ва ўспрыняцці прыроды мастачкі і пісьменніка? Падбярыце радкі з тэксту для дадзенай карціны.

Падагульненне

-         Рысы характару дзяўчынкі: улюбенасць у прыроду, назіральнасць, дабрата і чалавечнасць, сур’езнасць, прынцыповасць, чуласць, спагадлівасць, самаадданасць.

-         Ці даруе Ірынка дарослым іх бесчалавечнасць? А ці даравалі б вы?

-         Ад чаго залежыць далейшае жыцце на зямлі і як пазбегнуць экалагічных і звязаных з імі духоўных страт?

Д/з. падрыхтаваць вусную замалёўку «Ірка і яе алені»

 

разгарнуць » / « згарнуць

Урок 46

Тэма: Іван Мележ. «Здарэнне»

Мэты і задачы:

Дапамагчы вучням зразумець характар галоўнага героя Валодзькі — рамантыка і летуценніка і адначасова самага звычайнага хлопчыка, сціплага і сарамлівага; уважліва сачыць за нетаропкім развіццём дзеяння, бачыць сувязь апісанняў прыроды з настроем персанажаў, заўважаць дэталі і падрабязнасці ў паводзінах герояў. Развіваць і удасканальваць уменне шасцікласнікаў самастойна працаваць над тэкстам, заахвочваць іх да самастойнай ацэнкі герояў і падзей

Ход урока:

1. Пераказ тэксту вучнямі (узнаўленне сюжэту)
2. Пытанні

-         Да якога жанру адносіцца твор, які вы прачыталі дома?

-         Акрэсліце час і месца дзеяння, якое адбываецца ў апавяданні. Як звязана з мясцінамі, апісанымі аўтарам, жыцце яго герояў?

-         Які эпізод твора чытаўся з асаблівым хваляваннем? Чаму?

-         Якой сцэнай пачынаееца твор? Што па форме яна вам нагадвае (апісанне, разважанне, апавяданне)?

-         Хто з герояў апавядання вам найбольш спадабаўся? Чаму?

-         Ці есць у апавяданні апісанне знешнасці галоўнага героя? Якім вы яго сабе ўяўляеце? Стварыце славесны партрэт.

-         Якую ролю адыгрываюць апісанні прыроды ў сюжэце аўтарскага апавядання?

-         Як уздзейнічала прырода на Валодзьку? Чаму цягнула яго да сябе гэтая страшная загадкавасць?

-         Што ў характары галоўнага героя апавядання вас асабліва прывабіла? Зачытайце, якія рысы характару хлопчыка аўтар лічыць самымі моцнымі. Ці згодны вы з аўтарам?

-         Хто такі Хведзька? На чым грунтавалася дружба хлопчыкаў? Хто з іх вам больш спадабаўся? Чаму?

3. Работа над планам тэксту

-         Падзяліце тэкст апавядання на лагічна завершаныя часткі ў адпаведнасці з планам, запісаным на дошцы

1. “Добра летам было Валодзьку”
2. “Чаго толькі не было ў гэтым хмызняку”
3. “У гэты дзень Валодзька доўга сядзеў каля копанкі”
4. “Сядзеў ен на беразе са сваім дружком Хведзькам”
5. “Хадзем на рыбу! Да грэблі”
6. “Каля канавы стаяла двое незнаемых”
7. “Валодзька ішоў за ім як зачараваны”
8. “Гэты незвычайны свет запаланіў яго”

-         У чым асаблівасць запісанага на дошцы плана апавядання? Чаму кожны яго пункт узяты ў двукоссе? Як называецца такі план?

4. Работа над мовай апавядання

-         Ці зразумелі вы запісаныя на дошцы словы і выразы: наважыцца, нацерабіўся, зялеза, затупацеў, неспадзеўкі? Як вы думаеце, з якой мэтай ужывае іх аўтар?

-         Правядзіце слоўнікавую работу ў адпаведнасці з прапанаванымі заданнямі:

 

5. Нечаканая сустрэча

-         Хто былі тыя незнаемыя людзі, з якімі хлопцы сустрэліся на балоце? Што за прафесія была ў іх? Ці вядома яна вам?

-         Сцісла перакажыце змест размовы Валодькі з геадэзістамі. Чым яна вас уразіла?

-         Якія след пакідаюць у душы чалавека такія нечаканыя сустрэчы?

-         Растлумачце сэнс назвы апавядання. Якую іншую назву можна яму даць? Чаму?

Д/з. Падрыхтавацца да ўрока пазакласнага чытання. Любімы твор беларускай літаратуры.

 

 

Урок 43

Тэма: Урок пазакласнагачытання

Д/з Падрыхтаваць дадатковы матэрыял пра Рагнеду.

 

разгарнуць » / « згарнуць

Аповесць Кузьмы Чорнага “Насцечка”. Падагульняльны ўрок па творы

Мэта: асэнсаванне маральна-этычнага зместу аповесці “Насцечка” Кузьмы Чорнага

Задачы: падвесці вынікі вывучэння аповесці, высветліць адносіны вучняў да твора, фарміраваць уменні характарызаваць герояў і выказваць свой погляд на іх  паводзіны і ўчынкі;

садзейнічаць развіццю мыслення і звязнага маўлення;

ствараць умовы для выхавання ў навучэнцаў чуласці, добразычлівасці, пачуццяў сяброўства і калектывізму.

Вучэбна-метадычнае забеспячэнне: вучэбны дапаможнік, рабочы сшытак

Эпіграф:

Дружба – вялікая справа. Без дружбы чалавеку цяжка жыць… Беражыце дружбу, гэта самае дарагое і важнае, што ёсць у чалавека…

К.Чорны

Ход урока

                  I.            Арганізацыйны момант ( гучыць ціхая музыка)

1. Прытча пра дружбу (апавядае настаўнік)

Жыла-была на зямлі дзяўчына па імені Любоў. Маркотна ёй было жыць на свеце без сяброўкі. Вось і звярнулася ян да старога і сівога чараўніка, які пражыў многа гадоў:

- Дапамажы мне, дзядуля, знайсці сяброўку, каб я магла сябраваць з ёй усё адпушчанае мне Богам жыццё.

Падумаў чараўнік і сказаў:

- Падыходзь да мяне заўтра раніцай, калі першая птушка запяе і раса яшчэ не прасохне…

Раніцай, калі пунсовае сонца асвяціла зямлю, прыйшла Любоў на ўмоўленае месца… Прыйшла і бачыць: стаіць там пяць дзяўчын, адна другой прыгажэйшая.

- Выбірай, - сказаў чараўнік. – Адну завуць Радасць, другую – Дабрыня, трэцюю– Прыгажосць, чацвёртую – Смутак, пятую – Дружба.

- Я не ведаю, каго і выбраць…

- Твая праўда, - адказаў чараўнік,- яны ўсе добрыя, і ты ў жыцці яшчэ сустрэнешся з імі, а можа, і сябраваць будзеш, але вылучы адну з іх. Яна і будзе табе сяброўкай на ўсё тваё жыццё.

 

Падышла Любоў да дзяўчат бліжэй і паглядзела ў вочы кожнай. Задумалася Любоў…

Настаўнік. А каго выбралі б вы? Чаму? (адказы вучняў)

2. Зварот да эпіграфа

Настаўнік. Як вы лічыце, чаму “дружба – вялікая справа”? (адказы вучняў)

               II.            Мэтавызначэнне

Настаўнік. Сёння ў нас заключны ўрок па аповесці К.Чорнага “Насцечка”. Давайце паспрабуем вызначыць мэты і задачы ўрока, звязаўшы іх са словам дружба:

Д – даць характарыстыку вобразам Сержа і Насцечкі

Р – раскрыць прычыны паводзін Сержа

У – узгадаць эпізоды, якія найбольш зацікавілі

Ж – жыць так, каб потым не было сорамна за свае ўчынкі

Б – быць добрым, спагадлівым, чулым

А – абудзіць цікавасць да творчасці. К. Чорнага (магчыма, з’явіцца жаданне прачытаць іншыя творы пісьменніка)

            III.            Работа над тэмай урока

1. Уступная гутарка

Настаўнік. Што такое дружба? Адказ на гэтае пытанне людзі шукалі здаўна. Пра гэта сведчыць вусная народная творчасць. У народзе лічаць, што птушка моцная крыламі, а чалавек дружбай. А якія прыказкі пра дружбу ведаеце вы? (адказы вучняў)

2.Віктарына “Самы ўважлівы чытач”

1. Хто з герояў “хацеў, каб кожнае яго слова было законам для ўсіх, а калі хто пярэчыў яму, ён ажно кіпеў ад злосці і пагражаў”? (Серж)

2. Хто “хадзіў адзеты ў паношанае цёмнае паліто, на яго быццам караткаватае. У яго была зусім сівая, маленькая, нізка падстрыжаная бародка і такія ж сівыя выбіваліся з-пад суконнай шапкі валасы каля вушэй”. (Закрэўскі)

3. Каго так ахарактарызаваў пісьменнік: “Яна не была чым-небудзь адметнейшая ад іншых дзяцей. Таксама, як і ўсе, любіла бегаць па двары на вялікім перапынку.”(Насцю)

4. Хто з герояў “стаў пазніцца ў школу, прыходзіць з растрапанымі валасамі, некуды бегаць на перапынках паміж урокамі”? (Насця)

5. Каго так ахарактарызаваў пісьменнік: “З вельмі паважным выглядам ён падкаціў на машыне да школы і вылез з яе”. (Серж)

6. Хто так сказаў: “Завязіце яго ў школу, ён мне жыць не дае, гэты чарцюк!” (бацька Сержа)

7. Каго так ахарактарызаваў пісьменнік: “Ён, ведама, не прывык слухаць таго, што гаворыць бацька, і пайшоў к дзвярам, але пачуў бацькаў голас.” (Серж)

8. Хто з герояў “быў высокі ростам, яму ўжо магло быць год чатырнаццаць… Адзеты ён быў не тое што лепш за тых дзяўчатак, з якімі бесперапынна зачапляўся.” (Серж)

9. Каго так ахарактарызаваў пісьменнік: “Здавалася, што гэты чалавек нечым ганарыцца. Не тое што ён быў горды перад людзьмі. Наадварот. З выгляду ён быў ветлівы да ўсіх.” (Закрэўскі)

10. Хто з герояў вызваліў з бандыцкага палону Закрэўскага і Сержавага бацьку? (маці Сержа)

3. Параўнальная характарыстыка герояў

На дошцы размешчаны кластар, які адпавядае плану: знешні выгляд, сям’я, узаемаадносіны з аднакласнікамі, адносіны да старых людзей, асабістыя адносіны.

Гульня “Паўтары і дапоўні” (знешні выгляд)

Насцечка – дзяўчынка, пяцікласніца, бойкая, рухавая, белатварая, з густымі валасамі, да халадоў хадзіла ў шарсцяной кофтачцы, разважлівая, бойкая, працавітая, ветлівая, добразычлівая.

Серж – пяцікласнік, высокі ростам, быў у высокіх боціках, у паліто з каўнерыкам, хуліган, эгаіст, самаўпэўнены, помслівы, нявыхаваны.

Інсцэніраванне ўрыўка – на ўроку арыфметыкі (узаемаадносіны з аднакласнікамі)

Вывад вучняў: Серж усімі сіламі імкнецца не быць разам з аднакласнікамі, хоча быць “вышэй” за іх. Хлопчык не можа дапусціць, каб Насця правільна рашыла задачу, а ён – не. Калі ўвесь клас пераканаўся, што Серж памыліўся, і гэта пацвердзіла настаўніца, вінаватым у сваім паражэнні ён лічыць не сябе, а Насцю і пачынае ёй помсціць.

Настаўнік. Зачытайце, як складваліся адносіны з аднакласнікамі ў Насцечкі.

Гульня “Чорная скрынка” (адносіны да старых людзей)

Рэч, якая знаходзіцца ў скрынцы, нагадвае вучням нейкі эпізод. Дзеці пераказваюць гэты эпізод, або знаходзяць і зачытваюць радкі з тэксту:

Салодкія прысмакі (размова Сержа з буфетчыцай)

Шнур (Серж укінуў Закрэўскага ў ваду)

Гарох (Насця пранесла ў школу гарох)

Пласцінка (дзяўчаты танцавалі “Лезгінку”)

Пісьмо (Насця піша пісьмы маці)

Вывад вучняў: Усе ўчынкі Сержа скіраваны на тое, каб зрабіць некаму зло, каб некага прынізіць, а сябе ўзвысіць. Ва ўсім, што робіць Серж, выяўляецца яго самаўпэўненасць, вера ў беспакаранасць, у права рабіць прыкрасці іншым, імкненне ўладарыць над усімі. Серж ненавідзіць усіх, хто спрабуе супрацьстаяць яму. Так, лютым ворагам хлопчыка стаў стары Закрэўскі, бо не даў здзеквацца з Насці і яе аднакласніц. Учынкі Сержа сведчаць яшчэ і пра тое, што ён належыць да ліку помслівых людзей.

Насця вельмі любіла дзеда. Яна ўзваліла на свае кволыя плечыкі ўсе гаспадарчыя клопаты: бегала ў магазін за прадуктамі і газай, паліла ў печы, варыла есці і карміла дзеда. Дзяўчынка аказалася працавітай і вынослівай. Цяжка ёй было паспець усё зрабіць самой, даводзілася ўставаць вельмі рана, але Насцечка ніколі і нікому не скардзілася.

Фізкультхвілінка

Пытанні “тоўстыя” і “тонкія” (героі ў сям’і)

Тонкія:

Серж ва ўсім слухае бацькоў? (Не)

Серж прывык, каб бацькі выконвалі ўсе яго жаданні? (Так)

Насцечка вельмі сумавала па маці? (Так)

Кожны дзень Насцечка пісала сваёй маці пісьмы, збірала і адсылала кожныя тры дні? (Так)

Тоўстыя:

Як паводзіў сябе Серж, калі шафёр прывозіў яго ў школу на машыне?

Што адчуваў Серж, калі маці і бацька дакаралі сына за тое, што ён укінуў старога чалавека ў ваду?

Як Насцечка чакала маці, якія пачуцці перапаўнялі дзяўчынку пры сустрэчы з маці?

Знайдзіце і зачытайце радкі аб тым, як Насцечка даглядала хворага дзеда?

Вывад вучняў: Ва ўзаемаадносінах Сержа з бацькамі раскрываюцца тыя ж якасці, што і з аднакласнікамі: імкненне дамагчыся свайго нахабствам. Разам з тым у сям’і выяўляюцца яшчэ і такія рысы характару героя, як хітрасць, капрызлівасць. Ён цудоўна ведае, што маці патураць яму не будзе. Лепш справу мець з бацькам: таму няма калі і, каб сын адчапіўся, бацька зробіць усё, што Серж пажадае.

Сінквейн (асабістыя адносіны)

Вучні складаюць сінквейны. Прыклад:

Насцечка

дзяўчынка

добрая, працавітая

дапамагаць, паважаць, любіць

Насцечка клапатлівая і добразычлівая дзяўчынка

выдатніца

 

Серж

пяцікласнік

нявыхаваны, самаўпэўнены

шкодзіць, ненавідзець, помсціць

Серж лічыць сябе лепшым

хуліган

           IV.                        Рэфлексія.

Настаўнік. На шкале чалавечнасці адзначце ступень чалавечнасці герояў: Сержа, Закрэўскага, Насцечкі, сваю ступень.

              V.                        Заключнае слова настаўніка.

Настаўнік. Вельмі важна сустрэць у жыцці сапраўдных сяброў. Калі ў вас ёсць добрыя і надзейныя сябры, то цаніце гэта. Шануйце і беражыце адзін аднаго. Давайце запомнім гэтыя словы (зварот да эпіграфа) Дзякую за працу на ўроку.

           VI.                        Выстаўленне і каменціраванне адзнак.

        VII.                        Дамашняе заданне.

Падрыхтаваць вусную замалёўку пра вартасць дружбы і яе ролю ў жыцці чалавека (паводле вывучаных твораў).

 

Настаўнік беларускай мовы і літаратуры               Н.М.Крамкова

разгарнуць » / « згарнуць

Урок 29

Тэма: Анатоль Вялюгін. «Спелы бор»

Мэты і задачы:

Выхоўваць вобразнае ўспрыманне, эмацыянальную чуйнасць вучняў, дапамагчы адчуць танальнасць, настраёвасць верша, зразумець пачуцці паэта, паглыбіць уяўленніпра мастацкі вобраз у паэтычным творы, праролю вершаванага памеру, рытму, інтанацыі,моўных выяўленчых сродкаў у яго раскрыцці.Удасканальваць навыкі выразнага чытанняпрыродаапісальных вершаў

 

Абсталяванне: тлумачальныя слоўнікі

Ход урока:

1. Праверка д/з – выразнае чытанне твора Я.Брыля “Над зямлей красавіцкае неба”
2. Новая тэма

-         Выразнае чытанне верша настаўнікаў

-         Выяўленне першаснага ўспрыняцця твора

• Ад імя каго вядзецца апавяданне ў вершы? Якая страфа верша гэта пацвярджае? Выразна прачытайце яе.
• Уявіце спелы бор, у якім вы некалі былі. Намалюйце словамі карціну, якую ўявілі.

-         Праца з тлумачальным слоўнікам

• Знайдзіце ў слоўніку азначэнне слоў БОР, КАДЗІЛА
•  

-         Работа па развіццю слоўнікавага запасу

• Знайдзіце ў вершы паняцці, які адносяцца да расліннага і жывельнага свету. Запішыце іх у адпаведныя слупкі; класіфікуйце пры гэтым відавыя паняцці расліннага свету

Раслінны свет (флора)	Жывельны свет (фауна)
Баравікі (грыбы)	Барсук

• Запіс сказаў на дошцы. Падкрэсліце ў дадзеных сказах сінонімы да слова бор.

Цэлы гай старасвецкіхдубоў раскінуўся на беразе Немана. Шумяць па-новаму дубровы, на край свій люба мне зірнуць.

-         Вобразна-выяўленчыя сродкі верша

• Растлумачце выраз вынесены ў назву верша. Чым ен адрозніваецца ад словазлучэння “спелае жыта”? Ці з’яўляюцца сінанімічнымі выразы, ужытыя ў вершы побач “спелае лета”, “спелы бор”?
• Знайдзіце ў тэксце метафары і растлумачце іх сэнс: звіняць твае званіцы, маладосць хадзіла, стаяць палкі баравікоў, дрыжыць басок чмяліны, песню кожная сасна спявае свайму бору.
• Знайдзіце ў вершы параўнанні бор - сабор. Чаму?

-         Вызначэнне тэмы і ідэі верша

• Сфармулюйце галоўную думку верша, выкарыстайце пры гэтым аўтарскія выразы: (Трымайцеся роднай зямлі, свайго сасновага бору)
• Паспрабуйце пераказаць верш, захоўваючы пры гэтым аўтарскія выразы: У любую пару года, лес – прытулак чалавека, бацькоўскі дом, расліны, звяры, птушкі, паляны, сцежкі-дарожкі, п’яны водар чабору, колеры і фарбы лесу, сям’я баравікоў, падсочкі на ствалах, дбайная рука лесніка, барсук-манах.

 

Д/з. Падрыхтаваць пісьмовае сачыненне-разважанне “Пакланюся лясной прыгажосці” (Зачытаць прыклад).

   

 

У любую пару года, лес – прытулак чалавека, бацькоўскі дом, расліны, звяры, птушкі, паляны, сцежкі-дарожкі, п’яны водар чабору, колеры і фарбы лесу, сям’я баравікоў, падсочкі на ствалах, дбайная рука лесніка, барсук-манах.

 

 

У любую пару года, лес – прытулак чалавека, бацькоўскі дом, расліны, звяры, птушкі, паляны, сцежкі-дарожкі, п’яны водар чабору, колеры і фарбы лесу, сям’я баравікоў, падсочкі на ствалах, дбайная рука лесніка, барсук-манах.

 

У любую пару года, лес – прытулак чалавека, бацькоўскі дом, расліны, звяры, птушкі, паляны, сцежкі-дарожкі, п’яны водар чабору, колеры і фарбы лесу, сям’я баравікоў, падсочкі на ствалах, дбайная рука лесніка, барсук-манах.

 

У любую пару года, лес – прытулак чалавека, бацькоўскі дом, расліны, звяры, птушкі, паляны, сцежкі-дарожкі, п’яны водар чабору, колеры і фарбы лесу, сям’я баравікоў, падсочкі на ствалах, дбайная рука лесніка, барсук-манах.

 

У любую пару года, лес – прытулак чалавека, бацькоўскі дом, расліны, звяры, птушкі, паляны, сцежкі-дарожкі, п’яны водар чабору, колеры і фарбы лесу, сям’я баравікоў, падсочкі на ствалах, дбайная рука лесніка, барсук-манах.

 

 

разгарнуць » / « згарнуць

Урок 50

Тэма:          Аляксей Пысін. «Проня»

Мэты і задачы:

         Засяродзіць увагу вучняў на спасціжэнні ідэйна-мастацкага зместу верша, сродках перадачы пачуццяў аўтара (экспрэсіўнасць выказвання, арыгінальнасць формы, адметнасці рытму, багацце сродкаў мастацкага выяўлення). Удасканальваць уменне параўнальнага аналізу сюжэтных вершаў, тэматычна блізкіх (на прыкладзе вершаў М. Сурначова і А. Пысіна)

Запісы на дошцы:

халоднае сэрца, змрочная, чорная душа, пяшчотнае сэрца, адкрытая для дабра душа;

Не патопчуць больш сілы чорныя

Твае родныя берагі

С.Бандарэнка

 

           Ход урока:

1. Праверка д\з

-         Выразнае чытанне верша

-         Вызначыць, што запомнілі пра Міколу Сурначова

2. Новая тэма

-         Які эмацыянальны настрой выклікаюць у вас радкі эпіграфа да ўрока? З якім настроем яго неабходна прачытаць. Прачытайце.

-         Першаснае ўспрыняцце твора

-         Вызначэнне першаснага ўспрыняцця: Якія пачуцці ахапілі вас, калі вы слухалі споведзь аўтара? Чым вас уразіў твор?

-         Чытанне матэрыялу пра раку Проню стар.269 (пытанне 1)

-         Чытанне вершу вучнямі самастойна пры сабе

-         Адказ на пытанні падручніка 2-6

-         Пра якія падзеі гаворыцца ў творы?

-         Што нагадваюць вам словы чужынцаў, з якімі яны звяртаюцца да ракі: загад, прапанову, просьбу? Як мы будзем чытаць гэтыя радкі7

-         Што рабілі з ракой ворагі? Зачытайце гэтыя радкі.

-         Знайдзіце ў творы мастацкія тропы, выпішыце іх у сшыткі. (абмеркаванне)

-         Паводзіны ракі ў творы нагадваюць нам паводз0іны чалавека. Як называецца такі мастацкі троп? Прывядзіце свій прыклад увасаблення. Пабудуйце з ім сказ, запішыце у сшгытак.

-         Суаднясіце такія выразы, як халоднае сэрца, змрочная, чорная душа, пяшчотнае сэрца, адкрытая для дабра душа з героямі твора Пысіна. Да каго яны адносяцца?

-         Чым адрозніваецца па сваім графічным афармленні верш Пысіна ад верша Сурначова? Паразважайце ці дапамагае двухрадкоўе стварыць аўтару атмасферу допыту, незвычайнага дыялогу паміж героямі?

-         Ці стаў фінал твора для вас нечаканым? Як вы думаеце, чаму менавіта такую канцоўку падабраў аўтар да свайго твору? Што ен хацеў гэтым сцвердзіць.

-         Вызначце галоўную думку верша, яго ідэю

-         Выпрацоўка навыкаў выразнага чытання верша. Работа ў парах.

Памятка

1 страфа: Зацікавіць паведамленнем, насцярожыць радкамі каго і за што трымалі ў палоне.

2 страфа: Перадаць незалежнасць Проні, усведамленне ею сваей вольнасці.

3-4 страфа: Перадаць хітрасць ворага, які падманам хацеў перамагчы Проню.

5 страфа: Сцвердзіць мужнасць і непераможнасць ракі.

6 страфа: Дапамагчы ўявіць жорсткасць ворага.

7 страфа: Паказаць вынік разбуральных дзеянняў чужынцаў.

8 страфа: Перадаць настрой аўтара, яго радасць, захапленне ад сустрэчы з ракой.

9 страфа: зрабіць пры дапамозе інтанацыі вывад, акрэсліць ідэю твора.

Д/з. Параўнаць вершы М. Сурначова «У стоптаным жыце» і А. Пысіна «Проня». Вывучыць адзін з іх (на выбар) на памяць

 

 

 

разгарнуць » / « згарнуць

Тэма: Алена Васілевіч.«Сябры»

Апавяданне як літаратурны жанр

Мэты і задачы:

Развіваць уменне ўважліва чытаць вострасюжэтны твор, сачыць за развіццём дзеяння, вызначаць асноўныя эпізоды і эпізоды, важныя для характарыстыкі герояў; звяртаць увагу на спосабы абмалёўкі чалавечых характараў, выяўленне аўтарскіх адносін да герояў і падзей. Узнавіць веды вучняў пра сюжэт у літаратурным творы

 

Ход урока:

1. Сабраць сшыткі з напісаным сачыненнем
2. Новая тэма

-         Уступнае слова настаўніка да раздзела “Чалавек – гэта цэлы свет”

-         Каго можна назваць сябрам?

-         Вашы асацыяцыі да слова сяброўства

-         Чытанне твора стар.145-153

-         Вызначэнне першых уражанняў ад твора

-         Работа над першасным аналізам твора:

• Назавіце галоўных герояў апавядання А.Васілевіч “Сябры”
• Які эпізод з твора вас асабліва ўсхваляваў, уразіў?
• Ад имя каго вядзецца апавяданне ў творы?
• Што такое сюжэт твора?
• Што пакладзена ў аснову сэжэта апавядання?
• Складанне плана

1. Незвычайная дружба.
2. Сварка.
3. Круціла і замятала дарогу мяцеліца.
4. Роздумы Грышы.
5. Рашэнне.
6. Сумная вестка Грышавай маці.
7. Трывога за сына.
8. Хвароба.
9. Памілаванне.
10. Абагульненне

К.Чорны пісаў; “Шануйце, дзеці, дружбу, гэта саме дарагое і важнае, што есць у чалавека. Вырастайце вялікія і зберагайце праз усе жыцце дружбу. І ведайце – асабоіва моцная дружба, што ўстанаўліваецца ў маленстве і ў маладыя гады”. Ці згодны вы са словамі пісьменніка.

 

Д/з. Прачытаць апавяданне, адказаць на пытанні падручніка. Вызначыць эпізоды, важныя для характарыстыкі Лёні і Грышы, і ўмець падрабязна іх пераказаць

 

Тэма: Апавяданне А.Васілевіч “Сябры”. Характарыстыка Лені і Грышы.

Мэты і задачы:

Прааналізаваць ключавыя эпізоды апавядання, звярнуць увагу вучняў на чалавечыя якасці Лёні і Грышы, іх паводзіны і адносіны паміж сабой, на спосабы абмалёўкі ў творы характараў хлопцаў-сяброў

 

Ход урока:

1. Праверка д/з

-         Пераказ апавядання

2. Новая тэма

-         Акрэсліце агульнае ў характары хлопчыкаў. Прывядзіце прыклады з тэксту.

-         Асуджаеце вы Грышу ці спачуваеце яму? Калі асуджаеце, абгрунтуйце, за што?

-         Як бы вы павялі сябе ў падобнай сітуацыі?

-         Прачытайце выразна ўрывак ад слоў “Хутчэй дагнаць яго!”

Да слоў “І Грыша пабег…” Чаму ў гэтым урыўку так шмат шматкроп’яў. Паспрабуйе ўявіць сабе душэўны стан Грышы, яго адчуванні і пачуцці, пастарайцеся перадаць іх пры чытанні.

-         Запаўненне табліцы

Грыша	Леня
Ганарысты	Просты
Самаўпэўнены	Чалавечны
Неправядлівы	Справядлівы
зайздросны	Шчыры
Палахлівы	Смелы
Няўважлівы	Чулы

-         Чытанне раздзела Пра апавяданне стар.153-155

-         Дакажыце, што твор А. Васілевіч “Сябры” – апавяданне. Выкарыстайце модуль

Асаблівасці апавядання:

• Невялікая асноўная падзея твора
• Малы адрэзак часу
• Малая колькасць асноўных герояў
• Твор невялікі па памеру
• Форма выкладу матэрыялу: аўтарскае апавяданне пра падзею; дыялогі паміж героямі.

3. АбагульненнеЯкія пачуцці абудзіла ў вас апавяданне А. Васілевіч “Сябры”?

 

 

Д/з. Сачыненне-разважанне “Сапраўдны сябар. Які ен?”

 

 

разгарнуць » / « згарнуць